حَقٍّ وَ یَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ؛^۱ کسانی که نسبت به آیات خدا کفر می‏ورزند و پیامبران را به‏ناحق می‏کشند، و مردمی را که امر به عدالت می‏کنند، به قتل می‏رسانند، به کیفر دردناکی بشارت ده!).

دقت در بافت این آیه نشان می‏دهد در پسِ منطوقش، نکته ‏مهمی نهفته است و آن اشاره به جایگاه کسانی است که مردم را به عدالت دعوت می‏نمایند. در این آیه آمران به عدالت در ردیف پیامبران شمرده شده‏اند و کفر به خداوند و کشتن پیامبران و کشتن این‏گونه افراد در یک سطح قرار گرفته است و این نهایت اهتمام اسلام را به مسئله بسط عدالت در اجتماع روشن می‏سازد.^۲

فرمان دادن و وادار ساختن مردم به عدالت، دارای برترین ارزش پس از نبوت است‏. تعبیر «مِنَ النَّاسِ»، بیانگر آن است که‏ (الَّذِینَ یأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ) عنوان دوم برای‏ پیامبران نیست، بلکه به غیرانبیا نظر دارد. تکرار فعل‏ «یَقْتُلُونَ»، نیز این انفکاک را تأیید می‏کند؛ بنابراین آنان مردمی‏اند که پیامبر نیستند، ولی به دلیل عدالت‏خواهی، در کنار پیامبران قرار گرفته و پس از آنان یاد شده‏اند.^۳

بنابراین از نگاه وحیانی عدالت‏گرایی (که دارای سه بخش عدالت‏ورزی، عدالت‏گستری و عدالت‏خواهی است) در شمار مهم‏ترین مسئولیت‏های اجتماعی قرار می‏گیرد.

تعریف عدالت از نگاه قرآن

عدل در اصل لغت به معنای تساوی و برابری است و نقیض آن ظلم است.^۴ قِسط نیز در لغت به معنای عدل است.^۵

اما دست یافتن به مفاهیم در قرآن کریم راهی سهل نیست؛ چراکه قرآن کریم مفاهیم را

خدا به دادگری فرمان می‏دهد).

این آیه نیز نشان می‏دهد عدالت‏ورزی در میان تکالیف اجتماعی از جایگاه ویژه‏ای برخوردار است؛ چراکه اولاً با حرف تأکید «إنَّ» آمده است؛ ثانیاً از لفظ جلاله (الله) استفاده شده و ثالثاً به جای ساختار امری از لفظ امر استفاده شده است که صراحت و تأکید بیشتری را می‏رساند. بنابراین باید دانست اقامه عدالت در جامعه در همه ابعاد آن (اقتصادی، قضایی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی) نقش بسزایی در سعادت جامعه خواهد داشت و می‏توان از آن به عنوان یکی از سنجه‏های مسئولیت‏پذیری اجتماعی نام برد؛ چراکه هر چه عدالت کمتری در جامعه حاکم باشد نشان می‏دهد مردم نسبت به مسئولیت‏های اجتماعی بی‏اعتنا‏ترند.

در آیه دیگری نیز فرمان صریح خداوند را می‏خوانیم که می‏فرماید: (أَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ؛^۱ عدالت پیشه کنید که خداوند عدالت‏پیشگان را دوست می‏دارد).

در این آیه، همچون آیه قبل، تأکیدهای فراوانی ملاحظه می‏شود. از سویی امر به عدالت‏پیشگی کاشف از محبوبیت مأمورٌ به (عدالت) است؛ از دیگر سو قرآن همین مطلب را صراحتاً و با تأکید «إنَّ» و لفظه جلاله نیز بیان کرده است تا از ظرفیت ایمانی افراد در جهت افزایش مسئولیت‏پذیری اجتماعی آنان استفاده کند.

جالب است که خداوند در سه آیه مجزا محبوبیت عدالت‏پیشگان نزد خود را صریحاً بیان کرده است؛^۲ چنان‎که از همین شیوه جذب، به شکل منحصربه‏فردی پنج بار درباره «احسان‏کاران» استفاده کرده است^۳ که جای تأمل و پرورش بیشتر دارد.

از نگاه وحیانی انسان‏های عدالت‏خواه که در پی گسترش عدالت هستند، در ردیف پس از انبیای الهی قرار دارند و این بیانگر اهمیت بسزای عدالت‏خواهی است.

خداوند در سوره آل‏عمران می‏فرماید: (إِنَّ الَّذِینَ یَکفُرُونَ بِآیاتِ اللَّهِ ویَقْتُلُونَ النَّبِیینَ بِغَیرِ