بنابراین شفاعت به معنای «جفت شدن حمایتی» است که شامل تشویق، راهنمایی، ارشاد، امر به معروف، نهی از منکر،^۱ همکاری و تعاون، دعا کردن، میانجیگری و... می‏گردد. لذا طبق این آیه هر کس تشویق و راهنمایی پسندیده‏ای کند، برای وی بهره‏ای خواهد بود؛ چراکه او سبب تحقق کرداری پسندیده شده است؛ بنابراین او نیز از برکات دنیوی و پاداش اخروی آن عمل بهره‏مند خواهد شد.

ثمرات اختصاصی نهی از منکر

از نقاط برجسته‏ای که در آیات نهی از منکر نظر خواننده را جلب می‏کند ثمراتی است که برای نهی از منکر بیان یا اشاره شده است.

در واقع نهی از منکر مسئولیتی چالشی و هزینه‏بردار است و چنان‎که گذشت افراد اندکی از آن استقبال می‏کنند.^۲ بنابراین چه‎بسا لازم است برای انگیزه‏سازی جهت اقدام به این مسئولیت، آثار فردی و اجتماعی این مسئولیت پررنگ‏تر مطرح شود.

تأمل در فواید این مسئولیت ما را به مجموعه‏ای فراوان از آثار و ثمرات هدایت می‏کند؛ نظیر ارتقای فرهنگ عمومی، کاهش میزان کج‏روی‏ها و ناهنجاری‏ها، افزایش امنیت، کمک به پیشرفت و توسعه همه‏جانبه و مواردی دیگر. اما صریح‏ترین نتایجی که در قرآن کریم برای این مسئولیت بیان شده است عبارت‏اند از:

یک. نجات مسئولیت‏پذیران

وقتی گروهی در جامعه دچار گناه، ناهنجاری و منکر می‏شوند مسیر هلاکت را در پیش گرفته‏اند و سرانجامی ناگوار خواهند داشت. حال کسانی که با آنها همنوا شوند یا آنان را در این مسیر قرار دهند، هرچند با سکوت و گریز از ارشاد و موعظه آنان، در هلاکت آنان شریکند و پیامدهای ناخوشایند زشت‏کاری عاملان اصلی، به پای این حامیان نیز نوشته خواهد شد.

از دیگر سو همه افراد جامعه در معرض پیامدهای ناخوشایند آن منکرات قرار خواهند

دو است و ثانیاً نشان می‏دهد این دو فریضه ضامن گسترش ایمان و اجرای احکام دینی است.^۱

گفتنی است که این ادبیات قرآنی که می‏فرماید: «أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ» بیانگر آن است که امت اسلامی برای نفع‏رسانی به تمامی انسان‏ها (یعنی جامعه بشریت) به صحنه دنیا آورده شده‏اند و در این ارتباط وظیفه دارند. حال ممکن است این وظیفه از طریق الهام‏بخشی و الگونمایی (که از آن سه عامل پدید می‏آید) صورت گیرد و یا آیه اشاره‏ای است به مسئولیت فرامرزی و فراملی مسلمانان به شکل خاص، در جهت هدایت دیگر ملت‏ها به ایمان و دست کشیدن از شرک و کفر. به هر حال می‏توان گفت این آیه دلالت می‏کند که مسلمانان مسئول اصلاح تمام جوامع بشری‏اند.^۲

سه. سهیم شدن در پاداش رفتار شایسته دیگران

قرآن کریم می‏فرماید: (مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً یَکُنْ لَهُ نَصِیبٌ مِنْها^۳؛ هر کس وساطت پسندیده‏ای کند، بهره‏ای از آن برای او خواهد بود).

شفاعت در لغت از ماده «شَفع» به معنای قرین شدن دو چیز است و لذا به اعداد جفت یا همان زوج، شفع گفته می‏شود.^۴ براین‏اساس شفاعت به این معناست که دو چیز را کنار هم قرار دهند تا جفت شوند.^۵

راغب درباره کاربرد قرآنی «شفاعة» می‏نویسد:

الشَّفَاعَةُ: الانضمامُ إلی آخَرَ ناصِراً له و سائِلاً عنه، و أکثرَ ما یُستعمَلُ‏ فی انضمامِ مَن هو أعلی حُرمةً و مَرتبةً إلی مَن هو أدنَی؛^۶

شفاعت انضمام به دیگری است برای یاری و جویای احوال او شدن است و غالبا در انضمام شخص محترم‏تر و بالاتر به فروتر استعمال می‏شود.