21
مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن

گفتنی است آنچه در میان جوامع لیبرال در قالب گروه‏های مردم‏نهاد مشاهده می‏شود کمتر با نگاه تکلیف‏مدارانه، به معنای واقعی کلمه همراه است و بیشتر آنان فعالیت‏های اجتماعی را فعالیت‏هایی کاملاً داوطلبانه یا از جنس حق افراد قلمداد می‏کنند؛ اما عجیب است که چگونه هم از تعبیر مسئولیت۱ استفاده می‏کنند و هم آن را کاملاً داوطلبانه می‏دانند؛ چراکه این دو قابل جمع نیستند!

از دیگر سو و چه‎بسا به دلیل همین تفکر لیبرالی، مسئولیت‏پذیری اجتماعی به شرکت‏های اقتصادی و تجاری سپرده شد و از آنان خواسته شد (با هدف جلب منافع اقتصادی بلندمدت) در جهت بهبود شرایط اجتماعی کارکنان، مشتریان و سایر افراد جامعه پاره‏ای از مسئولیت‏های اجتماعی را بر عهده گیرند. به نظر می‏رسد این دو امر سبب شده که در ادبیات برون‏دینی نیز شاهد آثار مستقل و چندانی در قلمرو مسئولیت‏پذیری اجتماعی افراد نباشیم.

از جهت ضرورت بررسی زاویهٔ دید قرآن به این موضوع نیز باید گفت که قرآن کریم یکی از دریچه‏های ورود به عرصه دانش زلال و خالص در عرصه علوم انسانی است؛ چراکه غرض از این کتاب آسمانی ارائه نسخه زندگی سعادتمندانهٔ بشر است.۲ لذا خالق بشر و آفریدگار کل هستی بر اساس علم بی‏کران خود برنامه‏هایی عملی را در این آخرین کتاب آسمانی معرفی کرده است که می‏توان از دل آن، معارف و دانشی ناب را استنباط نمود؛ درست نظیر نسخه‏های پزشکی حاذق که از کنارهم‏گذاشتن، تحلیل و موشکافی آنها می‏توان به بخشی از زیرساخت دانشی او در ارائه چنین نسخه‏هایی پی‏برد چنان‎که گاه تئوریزه و قاعده‏مند کردن خود آن نسخه‏ها نیز بخشی از دانش پزشکی خواهد بود.

افزون بر این، گذشت که قرآن کریم گاه خود را با وصف «علم» معرفی کرده است۳ تا به این ظرفیت ویژه خود تنبه حاصل کند؛ گرچه به دلیل نگاه حداقلی به دین و قرآن کریم این ظرفیت فوق‏العاده قرآنی کمتر به فعلیت رسیده است، درحالی‎که امروزه آنچه اعجاز این

1.. responsibility

2.. ر.ک: اسراء: ۹؛ احقاف: ۳۰؛ جن: ۲.

3.. رعد: ۳۷.


مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن
20

مسئولیت‏پذیری اجتماعی اسلامی نائل شد.

این مدل به فهم نظام‏مند و عمیقی از مسئولیت‏پذیری اجتماعیِ مد نظر قرآن کمک خواهد کرد و می‏تواند در جهت افزایش نرخ مسئولیت‏پذیری اجتماعی جامعه اسلامی مورد نظر قرار گیرد. همچنین در شناسایی جایگاه این ویژگی مثبت، کارکردها و انواع مسئولیت‏های اجتماعی مد نظر قرآن، نتایج مورد انتظار از آنها و اولویت‏شناسی در فعالیت‏های اجتماعی کمک می‏کند و چه‎بسا بتواند منشور مسئولیت‏های اجتماعی را در اختیار برنامه‏سازان و متولیان اداره جامعه اسلامی قرار دهد و حتی از نظریه‏ای وحیانی در زمینه مدیریت نقش‏آفرینی مردم در ارتباط با جامعه و دولت اسلامی پرده‏برداری نماید.

اهمیت و ضرورت

درباره اهمیت و ضرورت این موضوع باید به سه پرسش پاسخ دارد: اولاً اینکه چرا پژوهش پیرامون مسئولیت‏پذیری اجتماعی ضرورت دارد، ثانیاً چرا این امر از زاویهٔ نگاه قرآن بررسی می‏شود و ثالثاً چرا این مطالعهٔ قرآنی در قالب مدل‏پژوهی دنبال می‏شود؟

درباره ضرورت پژوهش پیرامون مسئولیت‏پذیری اجتماعی می‏توان گفت: بقا، اقتدار، سعادت و عدم انحراف جامعه در گرو حضور و مشارکت اجتماعی مردم است و این حضور و مشارکت تابع مسئولیت‏پذیری اجتماعی افراد است. بنابراین هر چقدر نرخ مسئولیت‏پذیری اجتماعی افزایش یابد، امید به پایداری، استحکام و پیمودن مسیر صحیح پیشرفت جامعه بیشتر می‏شود و هر چه نرخ آن کاهش یابد امکان پسرفت، ضعف و یا انحراف جامعه بیشتر می‏گردد. این در حالی است که تفکر لیبرالی حاکم بر غالب کشورهای دنیا به دلیل باور به فردگرایی و اصالت لذتِ بیشتر انسان، در بسیاری از موارد (دست‎کم در فضای فکری) مانع بروز و دوام «مسئولیت‏پذیری اجتماعی افراد» می‏گردد؛ چراکه اساساً این تفکر، «مسئولیت‏های اجتماعی» را با آزادی بی‏قید و بند در تعارض می‏داند و به دیگر بیان لیبرالیسم از عنوان مسئولیت‏پذیری اجتماعی گریزان است.۱

1.. ر.ک: بابایی، کاوش‏های نظری در الهیات و تمدن، ص ۲۳۴.

  • نام منبع :
    مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن
    موضوع :
    موضوع
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    19/08/1400
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2026
صفحه از 394
پرینت  ارسال به