همسر بیم داشته باشید، داوری از خانواده شوهر، و داوری از خانواده زن انتخاب کنید [تا به کار آنان رسیدگی کنند]. اگر این دو داور، تصمیم به اصلاح داشته باشند، خدا میانِ آن دو سازگاری خواهد داد).

در این آیه خداوند امر می‏کند که هنگامی که میان دو همسر اختلاف و تنش ایجاد شد و آن دو از مدیریت اوضاع پرتنش موجود درماندند و بیم جدایی آن دو می‏رود شما نسبت به سازش میان آن دو مسئول هستید و باید قبل از اینکه جدایی و طلاق مطرح شود با انتخاب دو داور از هر طرف به اصلاح میان آن دو کمک کنید. اگر این داوران حسن نیت و بنای اصلاح داشته باشند توفیق الهی نیز سرازیر می‏شود.

البته قید «من اهله» و «من اهلها» قید غالبی است نه احترازی؛ چراکه غالبا داوران مورد رضایت از خانواده‏های هر طرف هستند لذا مهم کاردانی و مورد توافق بودن طرفین بودن است. بنابراین اگر در این داوری ممکن است اسرار خانوادگی افشا شود بهتر است از غریبه‏ها استفاده شود و اگر چنین محذوری نیست بهتر است از فامیل باشد تا حکم آنان نفوذ بیشتری داشته باشد.^۱

همچنین این مسئولیت به شکل طبیعی ابتدا متوجه خویشاوندان دو طرف است و سپس دوستان و آشنایان و همسایگان. با این حال چنین قیدی در آیه مشاهده نمی‏شود بلکه خداوند همه مسلمانانی که از اختلاف میان دو همسر خبردار می‏شوند را خطاب می‏سازد.

این مسئولیت نشان می‏دهد که چقدر جایگاه خانواده از نگاه اسلام بلند، حساس و مهم است که جامعه را درگیر آرامش و ثبات آن می‏کند. وقتی همسران در خانه با همدیگر سر سازش نداشته باشند نه‎تنها خودشان خسارت می‏بینند بلکه فرزندان آنان نیز خسارت زده می‏شوند و در پی این دو آسیب، محیط اجتماع نیز متأثر می‏شود؛ یکی به دلیل از دست رفتن فرصت‏ها و امکانات انسانی؛ چراکه نیروی انسانی می‏تواند در اختیار پیشرفت جامعه قرار دهد و دیگر به دلیل پیدایش افرادی (فرزندان طلاق) که ممکن است به ناهنجاری‏ها و

دستور به تقوا قبل از اصلاح ذات البین اشاره به آن دارد که زمانی افراد می‏توانند تنش‏های به وجود آمده میان خود را برطرف کنند که بر پایه تقوا و دوری از هوا و هوس رفتار کنند وگرنه موفق به زدودن منازعات نمی‏شوند. چنان‎که وقتی دو انسان با تقوا اختلاف و تنشی پیدا کنند به آسانی از پس زدودن آن برمی‏آیند. به دیگر بیان کسی می‏تواند مصلح روابط خود و دیگری یا روابط دیگران باشد که صالح باشد.

در سومین گونه از آیاتی که به سطح اول پرداخته شده از تعبیر «اصلاح میان مردم» سخن گفته شده است.^۱

در سوره بقره آمده است: (وَلا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِأَیمانِکُمْ أَنْ تَبَرُّوا وَتَتَّقُوا وَتُصْلِحُوا بَینَ النَّاسِ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ؛^۲ و خدا را دستاویز سوگندهای خود قرار مدهید، تا [به بهانه اینکه من سوگند خورده‏ام کاری به دیگران نداشته باشم،] از نیکوکاری و پرهیزگاری و سازش دادن میان مردم باز ایستید).

این آیه می‏فرماید اصلاح میان مردم یا همان رفع تنش‏های میان افراد جامعه در شمار تکالیف اجتماعی است که حتی سوگند برای ترک آن نیز نافذ و روا نیست. البته اصلاح میان افراد جامعه از تکالیفی است که هزینه روحی و آبرویی دارد لذا گاه ممکن است همین هزینه‏ها سبب شود کسی قسم یاد کند که دیگر میان دیگران آشتی نخواهد داد.

همچنین سرّ تقدم نیکی و پارسایی بر سازش میان مردم آن است که تا آدمی خود صالح نباشد توفیق اصلاح نمی‏یابد. چنان‎که در اصطلاح می‏گویند با دستمال کثیف نمی‏توان چیزی را تمیز کرد.

در سطح دوم از آیات بیانگر این مسئولیت اجتماعی به سطح تنش‏زدایی از روابط میان همسران می‏رسیم. قرآن کریم دراین‏باره می‏فرماید: (وَإِنْ خِفْتُمْ شِقاقَ بَینِهِما فَابْعَثُوا حَکماً مِنْ أَهْلِهِ وَحَکماً مِنْ أَهْلِها إِنْ یُرِیدا إِصْلاحاً یُوَفِّقِ اللَّهُ بَینَهُما؛^۳ و اگر از جدایی و شکاف میان آن دو