بازایستادن از پیشرفت می‏شود.

از نگاه وحیانی ارتباطات اجتماعی را باید هم تقویت کرد، هم آسیب‏زدایی کرد و هم پاسداری نمود. بنابراین مجموعه‏ای ‏از مسئولیت‏های اجتماعی پیوندسازانه تعریف شده است که عبارت‏اند از:

۱. مدارا و برخورد اجتماعی نیکو با مردم

قرآن کریم دست‏کم در شش فراز قرآنی به داشتن برخورد نیکو در مواجهه با مردم یا در واکنش به رفتارهای ناصواب دیگران و مدارا با آنان، سفارش کرده است.^۱

قرآن به عنوان یک اصل کلی می‏فرماید: (قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً؛^۲ و با مردم [به زبانِ‏] خوش سخن بگویید). این تعبیر، کنایه از بخورد نیکو و حسن معاشرت با همه مردم - با هر اعتقادی که دارند - است^۳ و جالب آن است که این فراز بعد از سفارش به احسان مالی به دیگران است تا برساند که ما نمی‏توانیم با اموالمان همه مردم را خرسند و شاد گردانیم ولی با زبان و گفتارمان می‏توانیم همه مردم را شاد و بهره‏مند سازیم.

این مسئولیت به‎ویژه درباره اهل ایمان یا به تعبیر دیگر درباره جامعه ایمانی از پشتوانه‏ها و ریشه‏های عمیقی برخوردار است؛ چراکه از نگاه وحیانی کسانی که در اعتقاد به مبدا و معاد مشترکند یک خانواده به مقیاس امت اسلامی را تشکیل می‏دهند و رعایت مسئولیت مدارا و برخورد نیکو میان اعضای یک خانواده بیشتر جا دارد.

بنا بر آیه (إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ)^۴ اعضای جامعه ایمانی تنها برادرانه زندگی می‏کنند و لازمه چنین امری وجود روابط صرفا برخاسته از حسن و مدارا است.

مدار با مردم مصادیق بسیاری دارد نظیر انتقادپذیری، صبر بر بدرفتاری دیگران، تحمل مخالفان، خدمت‏رسانی با وجود ناسپاسی، مدارا با بدهکار، پذیرفتن دعوت انسانی که

هم‏سفری و... .^۱

البته لازمه انجام این مسئولیت، وجود ارتباطات کافی میان دوستان و هم‏کاران است و روحیه فردگرایی و انزواطلبی در محیط کار، در سفر، در گردهمایی‏های دوستانه و در دیگر مواردی از این دست، مانع انجام درست این مسئولیت می‏گردد.

در پایان بررسی مسئولیت‏های نوع‏دوستانه گفتنی است که با وجود مجموعه‏ای از عناوینی که از نگاه وحیانی طرف مسئولیت ما تلقی می‏شوند، هیچ فرد گرفتاری در جامعه اسلامی بدون دلسوز و حامی نمی‏ماند و حتی گاه از چند طریق مشمول حمایت دیگر افراد جامعه واقع می‏شود بنابراین «زنجیره‏ای از ارتباطات مسئولانه» افراد جامعه را پشتیبانی و حمایت می‏کنند.

دسته دوم: مسئولیت‏های پیوندسازانه

مراد از مسئولیت‏های پیوندسازانه وظایف اجتماعی است که پیوندهای لازم میان اعضای جامعه را ایجاد یا مستحکم یا آسیب‏زدایی می‏کند. بنابراین مسئولیت‏های این بخش یکپارچی جامعه، تعلق خاطر اجتماعی، تحکیم ارتباطات اجتماعی، مشارکت اجتماعی و جمع‏گرایی را پشتیبانی می‏کند و سبب افزایش همبستگی اجتماعی یا به تعبیر قرآنی «الفت اجتماعی»^۲ می‏شود.

در نگاه وحیانی جمع‏گرایی جایگاه برجسته‏ای در میان مسئولیت‏های اجتماعی و حتی در تکالیف عبادی همچون نماز دارد.

هر چه هم‏دلی، هم‏گرایی و احساس تعلق به جامعه مشترک میان شهروندان بیشتر باشد، وحدت و انسجام جامعه بیشتر و در نتیجه هم‏افزایی بیشتری میان اعضای جامعه شکل می‏گیرد و در برابر فشارهای بیرونی و گرفتاری‏های درونی بیشتر تاب می‏آورند. در مقابل هر چه میزان همبستگی اجتماعی کاهش یابد جامعه دچار چندپارگی، فرسایش، خمودی و