دندانپزشکی، مشکل حقوقی، فوت و نیاز به بازگرداندن جسد و یا به هر شکل دیگری دچار مضیقه و گرفتاری شد، تحت بیمه رایگان این صندوق مردم‏نهاد قرار می‏گیرد تا مشکل او حل شود و روشن است که این بیمه چه نتایج اقتصادی، فرهنگی و حتی سیاسی‏ای برای جوامع اسلامی خواهد داشت.

به نظر می‏رسد چنین نهادی یک ظرفیت برزمین‏مانده اسلامی است که باید به منصه ظهور برسد. البته امروزه چیزی به نام «بیمه مسافرتی» وجود دارد که این خدمات را ارائه می‏کند؛ ولی در مقابل خرید این بیمه، باید پول پرداخت شود؛ یعنی به شکل یک خدمت داوطلبانه و مردمی و به تعبیر دقیق‏تر به شکل حق گردشگر و یک خدمت لازم به او هنگام گرفتاری، نیست.^۱

۲. احسان به خویشان

در قرآن کریم به شکل مستقیم هشت بار به مسئولیت افراد در برابر خویشاوندان خود اشاره و رسیدگی به احوال آنان مطالبه شده است.^۲

قرآن برای بیان این مسئولیت از سه تعبیر استفاده کرده است: گاه تأکید می‏کند حق خویشاوند را پرداخت کنید. برای نمونه می‏فرماید: (وَآتِ ذَا الْقُرْبی‏ حَقَّهُ؛^۳ حق نزدیکان را بپرداز).

تعبیر به «حق»، اوج تعبیر برای قطعیت یک مسئولیت و تأکید بر آن است؛ چراکه وقتی امری حق دیگری شد، نه‎تنها اعطایش تکلیف است، بلکه صاحب حق می‏تواند درباره حقش مطالبه و بازخواست کند. همچنین تعبیر به «حقه» بیانگر این واقعیت است که آنها در اموال انسان شریک‏اند و اگر انسان چیزی می‏پردازد، حق خود آنها را ادا می‏کند و منتی بر گردن آنان ندارد.

کمک‏های نوع‏دوستانه منت نگذارید؛ تندی نکنید و نیت خود را خالص گردانید. همگی اینها برای آن است که کرامت شخص مددجود حفظ شود.

البته از نقطه دیگری نیز می‏توان به این مسئله نگریست؛ به این نحو که همین قدر که عده‏ای در یک مسیر با همدیگر هم‏مسیر هستند (ولو آنکه جدا جدا طی مسیر کنند) حقی متقابل به گردن یکدیگر پیدا می‏کنند و اگر یکی از این افراد به کمک نیاز داشت، باید دیگران به کمکش بشتابند. این کمک اعم از کمک مالی است. گاه آن که در راه مانده نیاز به کمک مالی ندارد، بلکه وسیله نقلیه‏اش دچار مشکل شده یا نیازمند حمایت روحی و رفع نگرانی است. تعبیر «ابن السبیل» برای آن است که نشان دهد همین قدر که در راه مانده‏اند مستحق یاری هستند؛ خواه همشهری یا غریبه، خواه مسلمان و خواه غیرمسلمان و... باشند. بنابراین در یک جامعه اسلامی هیچ مسافری نباید احساس بی‏کسی و بی‏پناهی کند.

همچنین باید افزود اگر به هر دلیلی امکان رفع نیاز مالی درراه‏ماندگان فراهم نشد دست‎کم با خوش‏زبانی و نرمی و لطف او را راضی باید کرد.^۱

نکته پایانی که می‏توان از این نگاه وحیانی استفاده کرد، این است که: این مسئولیت در دو آیه مکی نیز گوشزد شده‏اند و در دوران مکی مسافری مسلمان که از سرزمینی دیگر آمده باشد و در مکه دچار گرفتاری شود وجود نداشته است؛ لذا مصادیق نخستین این مسئولیت، مسافران کافر بوده‏اند. ازاین‎رو درمی‏یابیم که این مسئولیت ویژه خدمت‏رسانی به مسافران مسلمان نیست، بلکه هر کس که عنوان مسافرِ درمانده بر آن صدق کند مشمول این خدمات می‏گردد، آن هم به شکل حق و استحقاق، نه به شکل خدمتی نیکوکارانه.

براین‏اساس مسئولیت ‏اجتماعی یادشده می‏تواند خدمتی شایان در جهت ارتقای صنعت گردشگری تلقی شود و می‏تواند زمینه تشکیل یک سازمان‏مردم‏نهاد را ایجاد کند تا به شکل یک صندوق بیمه رایگان به تمامی مسافران، اعم از داخلی و خارجی خدمت‏رسانی کند؛ یعنی هر گردشگری که وارد مرزهای جامعه اسلامی می‏شود، از لحظه ورود اگر دچار مخاطراتی همچون سرقت اموال، بیماری در سفر، مشکلات پزشکی و بستری، فوریت‏های