در اسلام - یعنی وام بدون بهره - نیز می‏شود^۱ چنان‎که سبک تفسیری اهل‎بیت علیهم السّلام نیز امکان چنین تطبیقی را به ما می‏دهد^۲. به‎ویژه اینکه در دو آیه - که یکی نیز مکی است - میان زکات و قرض حَسن جمع شده است^۳ و در آیه‏ای دیگر میان صدقه و قرض حسن^۴ جمع شده است.

ویژگی منحصر به فرد قرض‎الحسنه این است که شرط هر نوع مال یا خدمتی، افزون بر اصل قرض، ربا و در شریعت اسلامی حرام است. خداوند در نخستین روزهای نزول قرآن در مکه می‏فرماید: (أَقْرَِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً؛ وامی نیکو به خدا دهید).^۵

خداوند در این آیه با صریح‏ترین بیان، افراد جامعه اسلامی را فرمان داده است به نیازمندان قرض دهند و برای این منظور از خود مایه گذاشته است و فرموده به من قرض دهید. این تعبیر برای آن است که افراد نیازمند قرض از درخواست آن خجالت‏زده نشوند. گویی اگر نیازمندی طلب قرض کرد، خداوند از ما قرض خواسته است و اگر ما به نیازمندی قرض دادیم، گویی به خداوند قرض داده‏ایم. به بیان دیگر کسی که برای قرض درخواست می‏کند، گویا رسول و پیک الهی است که از طرف او خواهان قرض است. لذا این ادبیات به اقشار ضعیف نیازمندِ نقدینگی این قوت قلب و دلگرمی را می‏دهد که با شرمندگی کمتری مطالبه قرض کنند و کمتر خجالت‏زده شوند.

قید «حَسن» در این مسئولیت، یعنی قرض دادن نیکو و لازمه آن این است که شأن قرض‏گیرنده در آن حفظ شود، در بازپرداخت آسان گرفته شود، بدون بهره باشد، بدون سخت‏گیری درباره وثیقه و تضمین باشد و پرداختش سریع و بدون بروکراسی و کاغذبازی باشد.

نکته دیگر اینکه این مسئولیت هم در مکه و هم در دوران مدینه مورد سفارش مدام الهی است و این نشان می‏دهد اعطای قرض‏الحسنه یک نیاز دائمی جامعه است که ضمن کاهش آثار مخرب فقر، سبب رونق اقتصادی بازار نیز می‏شود؛ چراکه با تحریک تقاضا و توسعه

مردم نهاد) صورت نمی‏گیرد بلکه نیازمند یک حرکت عمومی و اهتمام جمعی در سطح کلان است؛ یعنی نیازمند یک «جنبشی اجتماعی» برای تأمین سبدغذایی افراد نیازمند است. ضمن اینکه شاید همگان توانایی اطعام گرسنگان را نداشته باشند، ولی همگان توانایی ترغیب دیگران بر این کار را دارند.

«برنامه جهانی غذا»^۱ سازمانی غیرانتفاعی است که حدود دوازده هزار کارمند در سراسر دنیا دارد و با کمک‏های داوطلبانه اداره می‏شود. این سازمان توانسته است جنبش اجتماعی ضدگرسنگی را رهبری کند؛ درحالی‎که شایسته بود مسلمانان با الهام از این آیات به تأسیس چنین سازمانی اقدام می‏کردند و مدیریت چنین جنبشی را به عهده می‏گرفتند.

همچنین باید افزود وقتی از نگاه وحیانی، کوتاهی در ترغیب دیگران به اطعام نیازمندان مورد مؤاخذه و سؤال است کسانی که با احتکار، گران‏فروشی، توزیع نامناسب کالا، مانع‏تراشی در مسیر تولید و مواردی از این دست، سبب کوچک‏تر شدن سفره نیازمندان و در نتیجه گرسنگی و ناامنی غذایی آنان می‏شوند چقدر از نگاه وحیانی مبغوض و منفور هستند و چه‎بسا مبارزه با این مفاسد اقتصادی، بخشی از مسئولیت‏هایی است که در مسئله گرسنگی بر عهده افراد جامعه قرار دارد.

۵. اعطای قرض‎الحسنه

در قرآن کریم شش بار بر قرض دادن به خداوند تأکید شده و در همه موارد این قرض با قید «حَسَن» (نیکو) همراه شده است^۲.

قرض نیکو دادن به خداوند شامل مطلق انفاقات مالی است؛ گویی مالی که در راه خدا هزینه می‏شود، قرضی است که نزد او نگاه ‏داشته می‏شود و پاداش آن (یا بنا بر تجسم اعمال، اصل آن) در روز قیامت به انسان بازگردانده می‏شود؛ چنان‎که در قرض، مال دوباره به صاحبش باز می‏گردد^۳. با این همه، عمومیت این مفهومِ قرآنی شامل قرض الحسنه رایج