می‏بایست در جهت مبارزه با گرسنگی، تبلیغ و ترغیب می‏کردند؛ خواه طرف این مسئولیت، هم‏کیش آنان باشد و خواه از کیشی دیگر یا حتی مخالف آنان باشد.

در سه جای قرآن از لزوم ترغیب دیگران به اطعام مساکین سخن گفته شده است. گویی تشویق جامعه به رفع مشکل گرسنگی و راه‏اندازی یک جنبش اجتماعی ضدگرسنگی را مطالبه می‏کند^۱. بنابراین تحریک و ترغیب جامعه و حساس کردن جامعه نسبت به مشکل گرسنگی از تکالیف اجتماعی است^۲.

خداوند در سوره حاقه درباره فرد جهنمی می‏فرماید: (خُذُوهُ فَغُلُّوهُ * ثُمَّ الْجَحِیمَ صَلُّوهُ * ثُمَّ فِی سِلْسِلَةٍ ذَرْعُها سَبْعُونَ ذِراعاً فَاسْلُکُوهُ * إِنَّهُ کانَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ * وَلا یَحُضُّ عَلی‏ طَعامِ الْمِسْکینِ^۳؛ [گویند:] بگیرید او را و در غُل کشید * آن‎گاه میان آتشش اندازید * پس در زنجیری که درازی آن هفتاد گز است وی را در بند کشید * چراکه او به خدای بزرگ نمی‏گروید * و به اطعام مسکین تشویق نمی‏کرد).

این آیات نشان می‏دهد کوتاهی در تشویق دیگران به اطعام گرسنگان عواقب سنگینی در آخرت خواهد داشت و همسنگ کفر و بی‏ایمانی است! همچنین می‏توان به این حقیقت پی برد که اسلام اهتمام شدیدی به رفع گرسنگی در جامعه و تغذیه بینوایان دارد.^۴

بنابراین اگر کسی گرسنگانی را سیر کند، باز تکلیف اجتماعی خود را در برابر مسئله گرسنگی انجام نداده است؛ بلکه باید دیگران را نیز به ایفای نقش در این عرصه تحریک کند. برای نمونه کمک غذایی به مردم مظلوم یمن در این برهه کافی نیست، بلکه باید گرسنگی این ملت را به سراسر دنیا مخابره کرد و دیگر ملت‏ها و دولت‏ها را تحریک نمود.

شاید علت اینکه به جای رفع مشکل گرسنگی به تشویق جامعه تأکید شده آن است که حل اساسی و کامل مشکل گرسنگی با اقدامات خرد (شخصی) و نیمه خرد (سازمان‎های

خداوند در سوره بلد در مقام سرزنش می‏فرماید: چرا انسان از گردنه دشوار عبور نکرد؟ آن‏گاه مراد از این گردنه را انجام مسئولیت‏هایی اجتماعی همچون اطعام نیازمندان (اعم از مؤمن و کافر) در روزگار گرسنگی معرفی می‏کند.^۱

بر اساس این تعبیر، مسئولیت‏های اجتماعی نوع‏دوستانه همچون گردنه‏ای صعب‏العبور است که انسان‏های کمی خود را برای عبور از آن متقاعد می‏کنند؛ چراکه عموم مردم به مال، ثروت و جمع کردن آن برای خود بسیار علاقه‏مند هستند و از بذل آن برای رفع نیازهای دیگران احساس سختی می‏کنند. همچنین این تمثیل دشواری ایجاد احساس مسئولیت در افراد جامعه را نیز می‏رساند.

خداوند در جای دیگر می‏فرماید: (وَإِذا قِیلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ قالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَنْ لَوْ یشاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ؛^۲ و هنگامی که به آنان گفته شود: از آنچه خدا به شما روزی کرده انفاق کنید!، کافران به مؤمنان می‏گویند: آیا ما کسی را اطعام کنیم که اگر خدا می‏خواست او را اطعام می‏کرد؟). این آیه با سخن درباره انفاق جهت اطعام نیازمندان، به شکل ضمنی دلالت دارد که اطعام گرسنگان از تکالیفی است که خداوند از افراد جامعه انتظار دارد اما عده‏ای با توجیه و بهانه‏تراشی سعی در شانه‏خالی کردن از این مسئولیت هستند و حتی ترغیب دیگران نیز کارگر نیست.

۴. ترغیب به اطعام گرسنگان

از نگاه وحیانی مسئله گرسنگی در جامعه چنان اهمیت دارد که اقدام مستقیم به اطعام گرسنگان کفایت نمی‏کند و خداوند به شکل خاص از مسئولیتی تکمیلی در این زمینه سخن گفته است و از مؤمنان خواسته است افزون بر اطعام گرسنگان، دیگران را نیز به اطعام آنان ترغیب کنند و به دیگر بیان یک جنبش اجتماعی ضدگرسنگی راه‏اندازی کنند.

جالب است که همگی آیات مربوط به این مسئولیت در آیات مکی قرار دارد؛ یعنی مؤمنان مکه با اینکه بخشی از جامعه کافر آن دوره بودند و قدرت و غلبه‏ای نداشتند