وَلْیعْفُوا وَلْیصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ؛^۱ و سرمایه‏داران و توانگران از شما نباید سوگند یاد کنند که به خویشاوندان و مستمندان و مهاجران در راه خدا چیزی ندهند و باید درگذرند و چشم بپوشند؛ آیا دوست نمی‏دارید که خداوند شما را بیامرزد؟ و خداوند آمرزنده‏ای بخشاینده است). بنابراین گناه حق انفاق محرومان را اسقاط نمی‏کند و کوتاهی در تأمین نیاز بینوایان، به خاطر لغزش‏های گذشته آنان، ممنوع است.^۲

البته در نگاه قرآن کمک‏های مالی حمایتی دارای استانداردهایی هستند که در صورت رعایت آنها می‏توان شاهد مسئولیت‏پذیری حمایتی مطلوب بود. مهم‏ترین این استانداردها عبارت‏اند از: پیراستگی از منت،^۳ حفظ کرامت مددجو،^۴ اخلاص،^۵ میانه‏روی در انفاق^۶ و انفاق از اموال مورد علاقه.^۷

۲. اکرام ایتام

یتیمان نیز یکی از اقشار آسیب‏پذیر اجتماع هستند که قرآن در آیات متعددی به تکریم و احسان به آنان امر کرده است.^۸

از جمله خداوند در سوره مکی فجر، در شرح اعمالی که موجب دوری از خدا و گرفتاری در چنگال مجازات الهی می‏شود، می‏فرماید: (لا تُکرِمُونَ الْیتِیمَ؛^۹ شما یتیمان را گرامی نمی‏دارید).

در این بیان خداوند اکرام نکردن ایتام را نکوهش کرده است و این بدین معناست که

اقسام حمایت‏ از اقشار ضعیف

حمایت از اقشار ضعیف جامعه در نگاه وحیانی دارای اقسام متعددی است که هر یک مورد تأکید خاصی قرار دارند و دارای دقت‏هایی در مورد جامعه هدف هستند. این اقسام عبارت‏اند از:

۱. کمک مالی به تهیدستان

در آیات متعددی بر کمک مالی به فقرا، مساکین، محرومان و سائلان تأکید و امر شده است^۱ و در نخستین آیات مکی که هنوز جامعه اسلامی نیز تشکیل نشده بود از راندن سائل و تندی با او نهی شده است.^۲

همچنین قرآن تأکید می‏کند که به نگاه‏ها، حضورها و توقعات طبیعی محرومان توجه کنید و آنان را از کمک‏های مالی خود بی‏نصیب نگذارید و با آنان به شایستگی برخورد کنید.^۳ حتی در آیاتی از تعبیر کرامت‏آمیز «احسان به مساکین» استفاده شده است^۴ و با حذف فعل «اَحسِنوا» و استفاده از باء به جای «الی» شدتِ پیوند با آنها و دوام توجه به آنان مورد تأکید واقع شده است.^۵

افزون بر اینها قرآن می‏فرماید گناه و کج‏روی‏های اجتماعی نیازمندان نباید مانعی برای حق دریافت کمک و حل مشکلات اقتصادی آنان باشد. در جریان افک، پس از روشن شدن ناروا‏ بودن نسبتی که به خانواده رسول خدا۶ داده شده بود، عده‏ای از باب تنبیه، قسم یاد کردند که به گنهکاران آن ماجرا کمک مالی نکنند.^۶ خداوند در این باره می‏فرماید: (وَلا یَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْکُمْ وَالسَّعَةِ أَنْ یُؤْتُوا أُولِی الْقُرْبی‏ وَالْمَساکینَ وَالْمُهاجِرِینَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ