باشد و هم اغراض غیرفطری نظیر فریب دادن و ریا داخل نشوند.

به شکل خلاصه امتیاز انفاق اسلامی بر انفاق دیگران، قصد قربت است^۱ و این شرط بودن قصد الهی، برای تدوام‏بخشی و نیز آسیب‏زدایی از مسئولیت‏پذیری اجتماعی است؛ وگرنه در جوامع غیراسلامی نیز کمک‏های نوع‏دوستانه وجود دارد، ولی عمدتا از روی عاطفه و دلسوزی است.

همچنین قرآن در موردی دیگر با اشاره به مسئولیت‏های اجتماعی می‏فرماید: (لا خَیرْ فی کَثِیرٍ مِن نَّجْوَاهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصلَاحِ بَین النَّاسِ وَمَن یَفْعَلْ ذَلِكَ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْرًا عَظِیمًا؛^۲ در بسیاری از رازگویی‏های ایشان خیری نیست، مگر کسی که [بدین وسیله] به صدقه یا کار پسندیده یا سازشی میان مردم، فرمان دهد. و هر کس برای طلب خشنودی خدا چنین کند، به‏زودی او را پاداش بزرگی خواهیم داد).

در این آیه نیز تصریح شده که امر به امور پسندیده به عنوان یکی از مسئولیت‏های اجتماعی، باید با انگیزه الهی صورت گیرد؛ وگرنه پاداشی را به همراه نخواهد داشت و در یک کلام از منظر وحیانی خدمات اجتماعی باید تنها یک انگیزه نهایی داشته باشد و آن کسب رضایت الهی است؛ چنان‎که خداوند الگویی زنده از این فرهنگ قرآنی را در سوره انسان به تصور می‏کشید: (إِنمَّا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمُ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا؛^۳ ما شما را بخاطر خدا اطعام می‏کنیم، و هیچ پاداش و سپاسی از شما نمی‏خواهیم).

بنابراین اگر مسئولیت‏های اجتماعی انجام می‏گیرد، باید هدف نهایی جلب خشنودی خداوند باشد؛ هرچند غرض میانی اصلاح جامعه، کاستن از آلام دردمندان، حل مشکلات نیازمندان و... باشد ولی باید همه این اغراض عاطفی و آرمان‏گرایانه، برای تحصیل غرضی والاتر که همان جلب رضایت الهی است مد نظر باشد؛ یعنی چون خداوند این امور را به قرینه قرار دادن پاداش برای آنها می‏پسندد و تشریعاً مطالبه می‏کند و محبوب اوست، انجام

مشبهٌ‏به (ریا) زشت‏تر است. البته علت این کراهت شدید ریا، شرکی است که در پس ریاکاری نهفته است. بنابراین وقتی انفاق به انگیزه خودنمایی صورت گیرد دیگر مطلوب نخواهد بود و انفاق ریایی از قلمرو مساق خارج خواهد شد.

از نگاه وحیانی خدمات اجتماعی به شرط انگیزهٔ الهی - یعنی با هدف کسب رضایت خداوند و تقرب به او - برای فرد سودمند است و او را مستحق پاداش اخروی می‏گرداند. در سوره روم می‏خوانیم: (فَٔاتِ ذَا ٱلْقُرْبَىٰ حَقَّهُ‏وَٱلْمِسْكِينَ وَ ٱبْنَ ٱلسَّبِيلِ ذَٰلِكَ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ يُرِيدُونَ وَجْهَ ٱللَّهِ وَ أُولٰئِكَ هُمُ ٱلْمُفْلِحُونَ؛^۱ پس حق خویشاوند و تنگدست و در راه‏مانده را بده. این [انفاق] برای کسانی که خواهان خشنودی خدایند بهتر است، و اینان همان رستگارانند).^۲

اگر انگیزه‏های منفعت‏طلبانه دنیوی سبب ارائه خدمات اجتماعی شود در واقع مسئولیت‏های اجتماعی تنها پوششی برای پنهان کردن نیت‏های پلید است و نه تضمینی برای داوم آنها وجود دارد و نه به شکل مؤثر و کارآمد صورت می‏پذیرند. افزون بر این حتی دیگر انگیزه‏های معنوی (همچون آرمان‏طلبی) و انگیزه‏های عاطفی (همچون نوع‏دوستی، محبت، هم‏دردی با دیگران) نیز محدودیت‏های خود را دارند و مثلاً هنگام به خطر افتادن آرامش روانی، جان، آبرو، امنیت و رفاه شخصی به احتمال زیاد رنگ می‏بازند؛ یا شخص خدمت‏رسان انتظار دارد مددجو از او تشکر کند و اگر تشکر نکرد دلسرد می‏شود و دیگر اقدام نمی‏کند. اما انگیزه الهی چنان قدرتی به شخص مسئولیت‏پذیر می‏دهد که در مسیر ایفای مسئولیت‏های اجتماعی‏اش می‏تواند از کوه محکم‎تر گردد؛ چراکه می‏داند اگر چیزی از دست می‏دهد، چندین برابرش به دست می‏آورد.

فرهنگ وحیانی می‏گوید: هماهنگ با عاطفه و دلسوزی، برای کسب رضایت خداوند کمک کن، نه برای صرف عاطفه و دلسوزی، چنان‎که در حیوانات نیز شاهد این دلسوزی هستیم. برای خدا کمک کن تا هم شأن مددجو حفظ شود و هم این کمک‏ها دوام داشته