309
مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن

در آیه‏ای دیگر خداوند با یادآوری شجاعت و استقامت مجاهدان و یاران پیامبران گذشته خطاب به مسلمانان می‏فرماید: (وَكَأَيِّن مِّن نَّبِىٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أَصَابَهُمْ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ وَمَا ضَعُفُوا وَمَا ٱسْتَكَانُوا وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلصَّابِرِينَ؛۱ و چه بسیار پیامبرانی که همراه او توده‏های انبوه، کارزار کردند؛ و در برابر آنچه در راه خدا بدیشان رسید، سستی نورزیدند و ناتوان نشدند؛ و تسلیم [دشمن‏] نگردیدند، و خداوند، شکیبایان را دوست دارد).

این آیه الگویی از مجاهدان گذشته را پیش روی همگان قرار می‏دهد و از این طریق مسئولیت مقاومت و ایستادگی در برابر دشمنان و تسلیم نشدن را گوشزد می‏کند.

گفتنی است مقاومت در اینجا مفهومی کلی‏تر از جنگ و مبارزه دارد، لذا گاه در جهاد و مبارزه محقق می‏شود۲ و گاه در اموری نظیر: حفظ روحیه، اجتناب از خودباختگی، پافشاری بر مواضع منطقی، عقب‏نشینی نکردن از حقوق خود و یا شکیبایی در برابر فشارهای دشمن.

از نگاه وحیانی حال اگر ملتی به جای مقاومت در برابر دشمنان خود، راه سازش و کوتاه آمدن از حقوق خود، برای آرام ساختن دشمنان را پیش بگیرد باید بداند دشمنان امت اسلامی به کمتر از دست‏شستن آنان از اسلام و ارزش‏های الهی راضی نمی‏شوند. قرآن در این زمینه می‏فرماید: (وَلَنْ تَرْضی‏ عَنْكَ الْیهُودُ وَلاَ النَّصاری‏ حَتَّی تَتَّبِعَ مِلَّتَهُم‏؛۳ یهود و نصاری هرگز از تو راضی نمی‏شوند تا آنکه از آیینشان پیروی کنی‏).

لذا اگر کسی فکر کند با عقب‏نشینی محدود و کوتاه‏آمدن مدیریت‎شده، می‏تواند جامعه اسلامی را از گزند و فشار دشمنان دین مصونیت بخشد سخت در اشتباه است؛ چراکه عقب‏نشینی - ولو اندک - در برابر آنان، تنها گستاخی و طمع آنان را می‏افزاید و از آنان دشمنانی جسورتر می‏سازد.

البته گاه دشمن در برابر مقاومت مستحکم جامعه اسلامی از پیروزی و غلبه ناامید یا در آن مردد می‏شود و پیشنهاد صلح و پیمان متارکه درگیری را مطرح می‏کند لذا جامعه اسلامی

1.. آل‏عمران: ۱۴۶.

2.. انفال: ۴۵.

3.. بقره: ۱۲۰.


مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن
308

۶. مقاومت در برابر دشمنان

دشمنان جامعه و نظام اسلامی از ناحیه فرهنگ و اندیشه ناب اسلامی دائماً احساس خطر می‏کنند و آن را مانعی بر سر استعمارگری و سلطه‏گستری خود می‏یابند و تأثیرات الهام‎بخش آن را بر مستضعفان و آزادی‏خواهان عالم مشاهده می‏کنند. لذا دائماً در صدد توطئه و هجمه علیه اسلام واقعی و اسلام‏خواهان راستین هستند. بنابراین لازم است در برابر فشار پیوسته و متنوع آنان، ایستادگی صورت گیرد، عقب‏نشینی نکرد، به دشمن باج نداد و در یک کلام تسلیم نشد.

در این راستا قرآن کریم افراد جامعه دینی را به مقاومت و ایستادگی فراخوانده و فرموده است: (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصابِرُوا وَرابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛۱ ای کسانی که ایمان آوردید شکیبایی بورزید، مقامت کنید، از مرزها مراقبت نمایید و از نافرمانی خداوند بپرهیزید امید است که رستگار شوید).

بخشی از معنای «صابِرُوا» این است که در برابر صبر و استقامت دشمنانتان در جنگ با شما، صبر متقابل داشته باشید و به بیان روشن‏تر یعنی در برابر عداوت و آزار مستمر دشمنان، محکم‏تر ایستادگی کنید.۲

بنابراین خداوند از اهل ایمان می‏خواهد در برابر فشار دشمن و ایستادگی و مقاومت او در ضربه به جامعه اسلامی، مقاومت و پایداری به خرج دهند تا درِ رستگاری و پیروزی به روی آنان باز شود.

نکته جالب آیه این است که نخست به افراد با ایمان دستور صبر در برابر هوای نفس و مشکلات زندگی را می‏دهد و در مرحله دوم دستور به استقامت در برابر دشمن می‏دهد، و این خود می‏رساند تا ملتی در جهاد با نفس و اصلاح نقاط ضعف درونی پیروز نشود، پیروزی او بر دشمن ممکن نیست و بیشتر شکست‏های ما در برابر دشمنان، به خاطر شکست‏هایی‏ است که در جهاد با نفس و اصلاح نقاط ضعف خود دامن‏گیر ما شده است.۳

1.. آل عمران: ۲۰۰.

2.. ر.ک: طبرسی، مجمع‏البیان، ج۲، ص۹۱۸؛ زمخشری، کشاف، ج۲، ص۴۶۰؛ آلوسی، روح المعانی، ج۲، ص۳۸۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۳، ص۲۳۳.

3.. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۳، ص۲۳۳ - ۲۳۴.

  • نام منبع :
    مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن
    موضوع :
    موضوع
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    19/08/1400
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1972
صفحه از 394
پرینت  ارسال به