303
مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن

که با نگاه وسیع‏تر شامل مرزهای جغرافیایی، مرزهای اعتقادی و مرزهای فرهنگی می‏گردد. البته موضوع ما در این قسمت مرزهای جغرافیایی است.

خداوند سبحان با سه تأکید این تکلیف را پررنگ و برجسته ساخته است: اول اینکه فرموده «یا ایها الذین آمنوا»؛ دوم اینکه امر کرده و فرموده «رابطوا» و سوم اینکه فرمود «لعلکم تفلحون»؛ یعنی این تکلیف شرط فلاح و رستگاری است. البته راز این همه تأکید قابل فهم است؛ چراکه اهمیت این مسئولیت از این جهت است که مبادا مسلمانان گرفتار حملات غافلگیرانه دشمن شوند.

اسقاط پهپاد آرکیو - ۴ (گلوبال هاوک امریکایی) توسط مرزبانان ایرانی در سال ۱۳۹۸ش، بازتاب جهانی و دستاوردهای امنیتی آن نمونه این مرزداری و اهمیت آن است و چه‎بسا بتوان ادعا کرد اهمیت مرزها از خود سرزمین‏ها بیشتر است؛ با اینکه ممکن است مرزها بیابان و شوره‏زا باشد و سرزمین‏ها زمین حاصل‏خیز.

۴. حفظ اسرار و اخبار نظامی

چنان‏که پیش‏تر نیز گذشت، پیروزی در میدان جنگ سخت، بدون هوشیاری در میدان جنگ روانی و تبلیغاتی ممکن نیست. اهمیت این امر سبب شده خداوند آن را در حد یکی از مسئولیت‏های مبارزاتی ارتقا دهد و از همگان بخواهد اگر اخباری درباره امور امنیتی به دست آنان رسید، آن را حفظ کنند و از نشر آن بپرهیزند و اخبار و اطلاعات نظامی و امنیتی را در اختیار متولیان آن قرار دهند تا آنان ضمن بررسی صحت و سقمش، تدابیر لازم را اتخاذ کنند و فضای عمومی جامعه را مدیریت و از انتشار شایعات جلوگیری نمایند تا مبادا دشمن از طریق جنگ رسانه‏ای و شایعه‏سازی به اهداف خصمانه خود نزدیک شود.

خداوند برخی مسلمانان صدر اسلام را به دلیل نشر اخبار تأییدنشده امنیتی که عمدتاً هم ساختگی و شایعه بودند، نکوهش کرده است و می‏فرماید: (وَإِذا جاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَإِلی‏ أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُم؛۱ و چون

1.. نساء: ۸۳.


مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن
302

میدان جنگ و جهاد است.۱ همچنین خداوند بلافاصله پس از بیان لزوم جنگ تا نابودی فتنه، می‏فرماید: (وَأَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلا تُلْقُوا بِأَیدِیکَُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ؛۲ و در راه خدا انفاق کنید، و خود را با دست خود به هلاکت میفکنید).

این سیاق نیز نشان می‏دهد مراد از انفاق در راه خدا، تأمین مالی جبهه‏های نبرد مسلمانان است.۳ همچنین این آیه به‎صراحت می‏گوید عدم مسئولیت‏پذیری در برابر تأمین مالی جبهه‏های جنگ، برابر با خودزنی است. جالب است که خداوند تعهد کرده است هزینه‏هایی که در این راه صورت می‏گیرد، به انفاق‏کنندگانش بازمی‏گردد.۴

افزون بر این آیات، عنوان «جهاد با اموال» در هفت آیه مورد تأکید واقع شده است.۵ با نظر به این مسئولیت می‏توان ادعا کرد تقریباً هیچ فردی از افراد قابل تکلیف جامعه، از مسئولیت‏های مبارزاتی معاف نیست؛ چراکه می‏تواند (ولو اندک) در جهاد مالی مشارکت داشته باشد. براین‏اساس حتی زنان، افراد سالخورده، از کار افتاده و ناتوان نیز می‏توانند در مسئولیت‏های مبارزاتی مشارکت کنند.

۳. مرزداری

مرزداری از نگاه وحیانی چنان اهمیت دارد که با وجود قلمداد شدن به عنوان یکی از ابعاد جهاد و دفاع از میهن، ولی به شکل مجزا مورد توجه قرآن قرار گرفته است. خداوند درباره این مسئولیت مبارزاتی می‏فرماید: (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصابِرُوا وَرابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛۶ ای کسانی که ایمان آورده‏اید، صبر کنید و ایستادگی ورزید و مرزها را نگهبانی کنید و از خدا پروا نمایید، امید است که رستگار شوید).

بنابراین یکی از مسئولیت‏های اجتماعی «مرزداری از سرحدات جامعه اسلامی» است

1.. طباطبائی، المیزان، ج۱۹، ص۱۵۳.

2.. بقره: ۱۹۵.

3.. ر.ک: طباطبائی، المیزان، ج۲، ص۶۴.

4.. ر.ک: انفال: ۶۰.

5.. ر.ک: نساء: ۹۵؛ انفال: ۷۲؛ توبه: ۲۰ و ۴۴ و ۸۱و ۸۸ و حجرات: ۱۵.

6.. آل عمران: ۲۰۰.

  • نام منبع :
    مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن
    موضوع :
    موضوع
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    19/08/1400
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2132
صفحه از 394
پرینت  ارسال به