277
مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن

مؤمنان ولی جامعه را تأیید و تقویت و نیرومند سازد. گفتنی است که انجام این مسئولیت افزون بر تقویت بیش از پیش رهبری جامعه و در نتیجه عزت و قدرت بیشتر نظام اسلامی، یک اثر مهم دیگر دارد و آن خنثا شدن توطئه‏های دشمنان اسلام به واسطه همین پشتیبانی است. ابتدای این آیه سخن از نیرنگ دشمنان جامعه اسلامی است؛ آن‏گاه عاملی که این نگرانی را رفع می‏کند، نصرت الهی و پشتیبانی مؤمنان معرفی می‏شود. بنابراین تا زمانی که مردم در صحنه هستند و به مسئولیت پشتیبانی از امام جامعه عمل می‏کنند، جای هیچ نگرانی نسبت به توطئه‏های بدخواهان نیست.

همچنین باید دانست که یاری و پشتیبانی امام جامعه شکل‏های مختلفی دارد و از خیرخواهی برای امام جامعه۱ تا تلاش برای تحقق اهداف و آرمان‏های او و حتی حضور در صحنه‏هایی که به تقویت حاکمیت او کمک می‏کند (همچون حضور در میدان‏های جهاد، راهپیمایی‏ها، انتخابات و...) را شامل می‏شود.

دومین آیه‏ در این زمینه، مربوط به استفاده از یک الگوی تاریخی است. خداوند برای ترغیب بیشتر به انجام مسئولیت یاری پیامبر۶ اهل ایمان را به الگوگیری از حواریون فرمان می‏دهد. در آیه پایانی سوره صف خداوند به اهل ایمان می‏فرماید: (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا أَنْصارَ اللَّهِ کَما قالَ عِیسَی ابْنُ مَرْیمَ لِلْحَوارِیینَ مَنْ أَنْصارِی إِلَی اللَّهِ قالَ الْحَوارِیونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللَّهِ؛۲ ای کسانی که ایمان آورده‏اید، یاران خدا باشید، همان‏گونه که عیسی بن مریم به حواریون گفت: یاران من در راه خدا چه کسانی‏اند؟ و حواریون گفتند: ما یارانِ خداییم).

در این آیه (چنان‎که ادامه آن نشان می‏دهد) حضرت عیسی علیه السّلام به عنوان رهبر جامعه بنی‏اسرائیل از حواریان سؤال می‏کند چه کسی وی را یاری می‏کند و آنان نیز پاسخ مثبت دادند و سرانجام بر دشمنانشان غلبه کردند. خداوند از اهل ایمان می‏خواهد مانند حواریان عمل کنند؛ یعنی به یاری و پشتیبانی از امام جامعه خود بپردازند و در این زمینه از آنان الگو بگیرند تا بر دشمنان خود غلبه کنند.

1.. ر.ک: توبه: ۹۱.

2.. صف: ۱۴.


مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن
276

آیات متعددی از قرآن کریم که آنها نیز مانند آیات عنوان قبلی همگی مدنی هستند بر این امر تأکید دارند و می‏توان آن را یکی از مسئولیت‏های اجتماعی سیاسی تلقی نمود.

مدنی بودن این آیات نشان می‏دهد مطالبه «نصرت» برای پیامبر اسلام۶ در دوران مدینه ناظر بر شان جدید پیامبر است که در دوران مکی وجود نداشت و آن تشکیل حکومت و به دست گرفتن زمام اداره جامعه است.

تأکید قرآن بر اطاعت و حمایت افراد جامعه اسلامی از امام جامعه کاشف از یک نکته‏ای که می‏توان تقریباً در همه مسئولیت‏های این بخش مشاهده نمود و آن نقش محوری و پایه‏ای مردم در نظام اسلامی است؛ چراکه مردم با اطاعت از رهبری الهی جامعه و نیز حمایت و پشتیابی از او سبب تحقق و دوام ولایت شرعی رهبر جامعه اسلامی می‏گردند. در واقع مشروعیت زعامت فقیه جامع‏الشرایط، امری الهی است ولی برپایی این امرِ مشروع، نیازمند حمایت و تأیید مردمی است.

خداوند در سوره انفال می‏فرماید: (وَإِنْ یُرِیدُوا أَنْ یَخْدَعُوك فَإِنَّ حَسْبَكَ اللَّهُ هُوَالَّذِی أَیَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِینَ؛۱ و اگر بخواهند تو را بفریبند، یقیناً خدا تو را بس است؛ اوست کسی که تو را با یاری خود و به وسیله مؤمنان نیرومند ساخت).

وقتی خداوند به پیامبر اسلام می‏فرماید او را با امدادهای خویش و با مؤمنان تأیید و تقویت کرده است، نشان می‏دهد وظیفه مؤمنان است از رهبری جامعه اسلامی حمایت و پشتیبانی کنند. بنابراین یکی از مسئولیت‏های اجتماعی «تأیید پیشوای جامعه» است.

در واقع امدادهای غیبی الهی برای خنثا شدن دسیسه‏ها و نقش‏های دشمنان کافی است و خداوند برای تأیید و تقویت فرستاده‏اش به کمک هیچ‏کس نیازمند نیست؛ اما با این حال اشاره به نقش مؤمنان در تأیید ولیّ جامعه، اشاره‏ای بر لزوم نقش‏آفرینی اهل ایمان در این زمینه است؛ ضمن اینکه تجلیلی نیز از رفتار مسئولانه آنان نیز قلمداد می‏شود.

به هر حال خداوند اراده کرده است که در کنار امدادهای خود، با حمایت و نصرت

1.. انفال: ۶۲.

  • نام منبع :
    مدل مسئولیت پذیری اجتماعی قرآن
    موضوع :
    موضوع
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    19/08/1400
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2228
صفحه از 394
پرینت  ارسال به