مقاله «مسئولیت‏پذیری اجتماعی در قرآن کریم با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبائی در المیزان»، مهین حاجی‏زاده، ۱۳۹۳ش. به نظر نزدیک‏ترین اثر به موضوع پژوهش حاضر این مقاله است گرچه به لحاظ محتوایی مطالعه‏ای مقدماتی تلقی می‏شود؛

۶. مقاله «مسئولیت‎پذیری اجتماعی در نهج البلاغه»، آمنه عباسی، اولین کنگره بین‎المللی فرهنگ و اندیشه دینی، ۱۳۹۳ش؛

۷. مقاله «مسئولیت‏پذیری و وظیفه‏شناسی از دیدگاه قرآن و روایات»، محمدعلی رستمیان، ۱۳۹۳ش؛

۸. مقاله «تحلیل ابعادشناسانهٔ مسئولیت‏پذیری در سبک زندگی اسلامی»، مهدی سبحانی‏نژاد و حسن نجفی، ۱۳۹۳ش؛

۹. مقاله «دیگرگروی اخلاقی: منظری قرآنی»، محمدامین خوانساری و هادی صادقی، ۱۳۹۵ش؛

۱۰. پایان‏نامه «بررسی دوگانهٔ مسئولیت‏پذیری و بی‏اعتنایی در روابط اجتماعی از منظر قرآن با تأکید بر المیزان»، فهیمه شریعتی‏پور، ۱۳۹۶ش؛

۱۱. مقاله «بررسی بُعد اجتماعی مسئولیت‏پذیری از منظر قرآن و اسلام»، مهشید ایزدی و همکاران، ۱۳۹۷ش.

با این همه، بر اساس تتبع نویسنده، مطالعات مدل‏پژوهانه در این باب دارای هیچ سابقهٔ منتشر شده‏ای نیست و لذا هنوز مدل قرآنی مسئولیت‏پذیری اجتماعی افراد مورد کنکاش و پژوهش واقع نشده است؛ ازاین‎رو موضوع پژوهش حاضر بکر و نو ارزیابی می‏شود.

روش‏شناسی تحقیق

ازآنجاکه غرض این پژوهش تدوین یک مدل قرآنی است، از سازوکار خاصی برخوردار است و از ترکیب «تفسیر موضوعی» و «تحلیل محتوای کیفی»، با جهت‏گیری مدل‏سازی بهره برده است که تا اندازه‏ای نیز به مدل توسعه یافتهٔ فرایند گراندد تئوری (GT) شبیه است^۱

کتاب فرزندان و مسئولیت‎پذیری اجتماعی ـ سیاسی، احمد عابدینی، ۱۳۸۳ش.

 مقاله «مسئولیت اخلاقی و اجتماعی در نسبت با جبر اجتماعی»، مونا طهاری و همکاران، ۱۳۹۸ ش.

اما مسئولیت‏پذیری اجتماعی که در قرآن و سبک زندگی اسلامی مورد اهتمام است و با «مسئولیت‏پذیری اجتماعی قرآنی» (یا به اختصار «مساق») به آن اشاره می‏شود، مربوط به وظایف مسلمانان در برابر دیگر مسلمانان و نیز در برابر جامعهٔ ایمانی و نیز جامعه بشری است و سابقه‏ای به درازای اسلام و نزول وحی دارد.

این مفهوم معادل «تکلیف‏مداری اجتماعی/ تشرُّع اجتماعی» است و چنان‎که «تشرع فردی» به معنای اهتمام به تکالیف شرعی فردی است، «تشرع اجتماعی» نیز به معنای اهتمام به تکالیف شرعی اجتماعی است و می‏توان آن را حقیقت مسئولیت‏پذیری اجتماعی در قرآن نامید.

جست‏وجو در مطالعات اسلامی اعم از کتاب و مقاله نشان داد این موضوع با نگرش قرآنی و به شکل مستقل مورد توجه پژوهشگران نبوده است و عمدتاً به شکل ضمنی هنگام سخن از مسئولیت در اسلام و قرآن، مورد توجه بوده؛ لذا ابعاد موضوع به شکلی دقیق مورد بررسی قرآنی واقع نشده است.

کتب و مقالات زیر را می‏توان به عنوان پیشینه اسلامی موضوع در قلمرویی عام برشمرد:

۱. مقاله «مسئولیت اجتماعی از دیدگاه اسلام»، هاشم نیکومرام و بهنام فیض‏آبادی، ۱۳۸۹ش؛

۲. مقاله «مسئولیت‏پذیری اجتماعی در دعای مکارم الاخلاق»، احمد کریمی، ۱۳۹۰ش؛

۳. کتاب مسئولیت‏پذیری و مسئولیت‏گریزی از دیدگاه قرآن و روایات، عباس عنایتی، ۱۳۹۱ش؛

۴. پایان‏نامه «بررسی مسئولیت‏پذیری اجتماعی در آموزه‏های اسلام و دلالت‏های تربیتی آن برای معلمان»، لیلا یعقوبی، ۱۳۹۱ش؛

۵.