شده و نیمی مدنی است و در محیط استقرار نظام اسلامی است؛ لذا گویای این پیام است که عدالت نیاز هر جامعه‏ای است چه مؤمن و چه کافر.

برای نمونه‏ای از آیات، خداوند در سوره نساء می‏فرماید: (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ؛^۱ ای کسانی که ایمان آورده‏اید، پیوسته به عدالت قیام کنید).

در این آیه شاهد یکی از مسئولیت‏های اجتماعی مهم یعنی «عدالت‏ورزی دائمی» هستیم؛ به این معنا که افراد، عدالت را سرلوحه رفتار و کردار خود قرار دهند. در تعاملات اجتماعی رفتار عادلانه و گفتار عادلانه، تابلوی همگانی باشد.

«قوّام» صفت مبالغه و دال بر کثرت است و مطالبه آن به این معناست که دائماً عدالت‏ورز باشید.^۲ لذا از نگاه وحیانی مؤمنان، موظف به اقامه قسط و عدل و رعایت آن در روابط اجتماعی خویش‏اند و عدالتخواهی، باید منش همیشگی آنان باشد.^۳ چراکه عدالت از اهداف اسلام و دوای درد جوامع مختلف است.

جالب است که خداوند خود را نیز اقامه‎کننده عدالت نامیده است.^۴ تا ارزش و اهمیت این مسئولیت را گوشزد نماید.^۵

همچنین عدم ذکر متعلق قسط، دلالت بر تعمیم و شمول دارد؛ یعنی باید در تمامی صحنه‏ها عدالت رعایت شود. بنابراین اسلام خواهان اجرای عدالت در تمام ابعاد زندگی انسان‏هاست.^۶

باز قرآن همگان را به عدالت‏گرایی موظف می‏سازد و می‏فرماید: (إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ؛^۷

مسئولیت‏های جامعه‏دوستانه‏ای که در قرآن کریم به آنها سفارش شده است به‏ترتیب اهمیت عبارت‏اند از:

۱. عدالت‏ورزی و عدالت‏گستری

پربسامدترین مسئولیت جامعه‏دوستانه در قرآن کریم رعایت عدالت و تلاش برای برقراری عدالت در تمام شئون حیات اجتماعی است. کسانی که عدالت اجتماعی (در همه ابعاد آن) را احیا می‏کنند، بزرگ‏ترین خدمت را به کل جامعه خود کرده‏اند و بستر لازم برای اینکه حقوق افراد محترم شمرده شود، تبعیض‏ها و رانت‏ها کنار گذاشته شود، انحراف از حق و انصاف نفی شود، جانبداری نابجا در کار نباشد، مساوات در برخورداری از امکانات میان انسان‏ها رعایت شود، عدالت در اجرای قوانین و محاکم قضایی لحاظ شود و... را فراهم می‏کنند. در نتیجه آرامش، امنیت، امید به آینده، وحدت و رضایت‏مندی عمومی محفوظ می‏ماند و برکات بی‏شماری نصیب جامعه می‏گردد.

در مقابل، جامعه‏ای که از عدالت برخوردار نباشد دچار انواع تنش‏ها، اختلافات، درگیری‏ها، دشمنی‏ها، آشوب‏ها و رقابت‏های ناسالم می‏گردد و به‎سرعت مسیر سقوط را طی خواهد کرد و هیچ‏گاه روی ترقی، آرامش، امنیت و احساس سعادت را نخواهد دید.

تلاش برای رفتار مبتنی بر عدالت با دیگر شهروندان و مطالبه اجرای عدالت در تعاملات اجتماعی مسئولیتی است که قرآن کریم از همه اعضای جامعه اسلامی درخواست می‏کند و در آیات متعددی آن را گوشزد می‏کند.

در قرآن کریم در شش آیه به شکل صریح عدالت‏ورزی و عدالت‏گستری را مطالبه خود از افراد جامعه اسلامی بیان می‏کند.^۱ و دست‎کم در دو آیه نیز به شکل غیرمستقیم به عدالت‏خواهی ترغیب و تشویق می‏کند.^۲

جالب است که دقیقاً در دو دسته، نیمی از آیات مکی است و در محیط غلبه کفر نازل