صحیح، تعمیق و با دوام گردد؛ وگرنه چه‎بسا تأثیر ایجاد شده به‎سرعت محو می‏شود.

در صحنه‏هایی که از ایفای این دو مسئولیت اجتماعی در قرآن وجود دارد بسیار مشاهده می‏شود که از استدلال کافی برای این منظور استفاده شده است. برای نمونه وقتی گروهی از جن قرآن را شنیدند و به آن ایمان آوردند به سوی قوم خود بازگشتند و آنان را چنین انذار دادند:

ای قوم ما، ما کتابی را شنیدیم که بعد از موسی نازل شده [و] تصدیق‏کننده [کتاب‏های‏] پیش از خود است، و به سوی حقّ و به سوی راهی راست راهبری می‏کند * ای قوم ما، [محمد] دعوت‏کننده خدا را پاسخ [مثبت‏] دهید و به او ایمان آورید تا [خدا] برخی از گناهانتان را بر شما ببخشاید و از عذابی پردرد پناهتان دهد * و کسی که دعوت‏کننده خدا را اجابت نکند، در زمین درمانده‏کننده [خدا] نیست و در برابر او دوستانی ندارد.^۱

چنان‏که ملاحظه می‏شود مبلغان برای اینکه قوم خویش را قانع کنند، به پیامبر و کتاب آسمانی او ایمان آورند، ویژگی‏ها و برایند محتوایی کتابی را که شنیده‏اند گزارش می‏کنند، از ثمرات این پذیرش سخن می‏گویند و با بیان یک کبرای کلی، استدلال می‏کنند که اگر دعوت پیامبر را اجابت نکنند در برابر عذاب خداوند کاری از پیش نخواهند برد.

در نمونه دیگری شاهد استدلال حبیب نجار برای قانع کردن هم‏شهریان خود است تا از فرستادگان الهی تبعیت کنند: (اتَّبِعُواْ مَن لَّا یَسلُکُمْ أَجْرًا وَهُم مُّهْتَدُونَ؛^۲ از کسانی که پاداشی از شما نمی‏خواهند و خود [نیز] بر راه راست قرار دارند، پیروی کنید).

او برای متقاعد کردن مردم می‏گوید دلیل بر مرسل بودن این پیامبران آن است که هم انگیزه کسب منافع و سودی ندارند (لا یسئلکم اجرا) و هم شخصیت و کردار سالم و درستی دارند (وهم مهتدون). وقتی کسی رفتار و شخصیتی سالم و قابل ستایشی داشته باشد و ضمناً از انگیزه سالمی نیز برخوردار باشد، سخن او برای همه حجت و قابل قبول می‏گردد.

در دیگر نمونه مشاهده می‏کنیم چگونه مؤمن آل‏فرعون تلاش می‏کند افکار عمومی قوم خویش را قانع کند تا دست از سوء قصد به موسی بردارند: (وَقَالَ رَجُلٌ مُّؤْمِنٌ مِّنْ ءَالِ فِرْعَوْنَ

نهی از منکر مؤمن آل‏ فرعون آمده است که چگونه نخست عواطف و احساسات قومی و میهنی مردم را برانگیختند و در آغاز سخن به جای اینکه بگویند «یا ایها الناس؛ ای مردم!» می‏گفتند: «یا قَومِ؛^۱ ای قوم من!» (معادل هم‏شهریان من!، هم‏وطنان من!).

همچنین دلسوزانه سخن گفتن و استفاده از نمونه‏های تاریخی نیز از دیگر روش‏هایی است که در داستان مؤمن‏آل فرعون مشاهده می‏شود: (وَقَالَ الَّذِی ءَامَنَ یاقَوْمِ إِنَّی‏ أَخَافُ عَلَیکُم مِّثْلَ یَوْمِ الْأَحْزَابِ * مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ؛^۲ و کسی که ایمان آورده بود، گفت: ای قوم من، من از [روزی‏] مثل روز دسته‏ها [ی مخالف خدا] بر شما می‏ترسم. [از سرنوشتی‏] نظیر سرنوشت قوم نوح و عاد و ثمود).

عبارات تأکیدی و دلسوزانه (إِنَّی‏ أَخَافُ عَلَیکُم) دو بار تکرار شده است.^۳ تا ابزار لازم جهت تحقق اهداف استفاده شود؛ چنان‎که تنبه‏‏دادن مخاطب به تاریخ اقوام گذشته نیز در همین راستاست.

نمونه دیگر روش مناسب، از این آیه برمی‏آید: (لا خَیرَ فِی کَثِیرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَینَ النَّاسِ؛^۴ در بسیاری از سخنانِ درِگوشی آنها، خیری نیست؛ مگر کسی که (به این وسیله،) به صدقه، یا کار نیک، یا اصلاح در میان مردم فرمان دهد).

در این آیه به روش امربه معروف پنهانی و خصوصی اشاره می‏کند؛ یعنی گاه بهتر است آهسته در گوش مخاطب مطلبی را نجوا کرد.

و - تلاش برای قانع کردن افکار مخاطبان

ازآنجاکه هدف امر به معروف و نهی از منکر تغییر مثبت و ارتقای فکری، فرهنگی و رفتاری جامعه است، افزون بر بهره‏گیری از طرح و ابزار مناسب برای رساندن پیام ترغیبی یا هشداری و ایجاد تغییر، لازم است افکار مخاطبان نیز با بیان یا استدلال مناسب قانع شود تا رفتار یا نگرش