۳. تقیّه غیراحتیاطی

1.. شیخ صدوق، کمال الدین، ص۳۵۵؛ خزّاز، کفایة الأثر، ص۳۲۳. قس: شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا[ علیه السلام]، ج۲، ص۲۳۷ـ۲۳۸.

2.. برقی،‌ المحاسن، ج۱، ص۲۵۶-۲۵۷، ش۲۹۴؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۷۵، ص۳۹۸؛ کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۱۷، ش۴؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۷۵، ص۴۲۶؛ تبریزی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ص۴۳۴. صادق[ علیه السلام] در پاسخ به سؤالی می‌گوید عبادت خدا در نهان در زمان هُدنَة و سیطره شرّ (دولة الباطل) ارزشمندتر است از پرستش خدا در زمان حکومت امام عادل (کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۳۳-۳۳۵، ش۲). این استدلالِ مبتنی بر هُدنَة یا مُهادَنة، در مورد حسین‌[ علیه السلام] نیز به کار می‌رود: او پس از درگذشت برادرش حسن‌[ علیه السلام] در وضعیت آتش‌بس موقت با دشمنان خود بود، و از این رو از دعوت مردم به گردن نهادن به امامتش خودداری می‌کرد؛ این وضعیت با مرگ معاویه، که به وی امکان عمل داد، پایان یافت؛ ر.ک: al-Mufīd, al-Irshād, p. ۱۹۹, tr. Howard, p. ۲۹۸-۲۹۹. هم‌چنین ر.ک:
E. Kohlberg, "Some ImamT ShTl Interpretatios of Umayyad History", Studies on the First Century of Islamic Society, ed. G. H. A. Juynboll, p. ۱۴۵-۱۵۹, ۲۴۹-۲۵۴, at p. ۱۴۸-۱۴۹, repr. in Belief and Law in Imāmī Shī‘ism).

3.. قاضی نعمان، تأویل الدعائم، ج۱، ص۲۰۱، ۳۴۹؛ قس: ص۳۵۸. در متنی نصیری، نویسنده مشتاقانه منتظر فرارسیدن زمانی است که مؤمنان می‌توانند آزادانه خود را ابراز کرده و دیگر لازم نیست عقاید خود را کتمان کنند (یوم یؤذن للمؤمنین بالإعلان ویُرفع عنهم التقیّة والکتمان فلا یُعبداللّه سرّاً ویُصرّح بتوحیده جهراً)؛ ر.ک: طبرانی، مجمع الأعیاد، ص۲۳؛ و به همین نحو ص۲۰۱.

1.. تبریزی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ص۴۱۰. هم‌چنین ر.ک: قاضی نعمان، تأویل الدعائم، ج۲، ص۱۲۲. «محمد‌بن‌علی‌بن‌حسین را باقر‌[ علیه السلام] [کوتاه‌شده باقر العلم] می‌نامیدند، [به معنای «کسی که دانش را می‌شکافد»، یعنی آن را آشکار می‌کند]، زیرا علم بیرونی ائمه‌[ علیهم السلام] (ظاهر) را پس از آن که به خاطر ترس (للتقیّه) از غصب شدن توسط دشمنان خدا مخفی بود، آشکار و علنی کرد».

2.. کلینی، الکافی، ج۶، ص۲۰۷، ش۱؛ و به نقل از آن، حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۸، بخش۱، ص۲۲۰، ش۳، و بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۴۷، ش۴.

3.. کلینی، الکافی، ج۶، ص۲۰۸، ش۸؛ و به نقل از آن، حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۸، بخش۱، ص۲۲۲، ش۱۲. بدین مضمون که تاریخ صدور این روایت، پس از سال ۱۳۲ق/۷۵۰م است.

4.. کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۱۹، ش۱۳.