۲. وراثت تابع شرایط خاص از جمله تساوی وارثان در ارث است. لازمه تساوی در ارث شرکت تمام وارثان در آن است که اقتضای ذاتی ‌‌امامت (لاینال عهدی الظالمین) آن را در مسئله ‌‌امامت نفی می‌‌کند.

۳. با نگاه تاریخی به مسئله ‌‌امامت به نظر می‌‌رسد، علی علیه السلامدر مقام احتجاج با مخالفان برای اثبات شایستگی‌اش برای ‌‌امامت، به مسئله مؤاخات استناد کرده است و استناد در مقام جدل بر مبنای خصم، جنبه اسکاتی دارد نه جنبه استدلالی.

۴. ادله اثبات ‌‌امامت باید عام باشد، نه مختص به یک ‌‌امام. از آن‌جا که مؤاخات تنها مختص علی علیه السلاماست، نمی‌‌تواند دلیل بر ‌‌امامت باشد، بلکه تنها شاهدی است بر فضیلت علی علیه السلامبر سایر مدعیان جانشینی پیامبر صلی الله علیه و اله.

صرف‌نظر از ملاحظات مطرح‌‌شده که شاهدی بر عدم دلالت مؤاخات موروثی بر ‌‌امامت ائمه شیعه علیهم السلاماست، شایان ذکر است، با وجود پذیرش اصل مؤاخات موروثی در حوزه فقه، اما بسیاری از روایات مؤاخات، جنبه کلامی دارد؛ یعنی هیچ ارتباطی با وراثت فقهی ندارد،^۱ زیرا رویکردِ روایات، ناظر به اتمام حجت پیامبر صلی الله علیه و الهدر موضوع جانشینی است، که جنبه کلامی دارد؛ از این رو، اخوت مطرح در این دسته از روایات بر مؤاخات موروثی دلالت ندارد تا آن‌که برای جانشینی ائمه به چنین وراثتی استدلال شود.

نتیجه‌گیری

بحث از ‌‌امامت در هر دوره‌‌ای از مباحث مهم، پویا و چالش‌‌برانگیز است و معمولاً

بردن مؤاخاتی به حدیثی از ‌‌امام باقر علیه السلاماستناد کرد و بعضی از کتاب‌های تاریخی^۱ نیز ارث بردن را گزارش کرده‌‌اند.

بنابراین، علی‌‌رغم عدم دلالت ظاهر آیه مذکور بر ارث بردن مؤاخاتی، اما لازمه جمع بین دو دسته از روایات، ارث بردن موقت بر اثر عقد اخوت است، هم‌‌چنان‌‌که شهید مطهری به ارث بردن موقتی (مدتی که مسلمانان در مضیقه بودند) اشاره کرده است.^۲

۲. عدم دلالت ارث مؤاخاتی بر ‌‌امامت ائمه شیعه علیهم السلام

بعد از بررسی تحقق ارث مؤاخاتی بین مهاجران و انصار، چگونگی ارتباط این رویداد تاریخی با مسئله ‌‌امامت از دیدگاه شیعه باید بررسی شود. در تحلیل این مسئله لازم است به چند نکته توجه گردد:

۱. فقهی و موقت بودن ارث مؤاخاتی بین مهاجران و انصار، دو ویژگی است که مانع دلالتش بر ‌‌امامت می‌‌شود، زیرا ‌‌امامت مسئله‌‌ای کلامی است. هم‌‌چنان‌‌که ضرورت و مصلحت آن، پیش و پس از مطرح شدن ضرورت و مصلحت مؤاخات وجود داشته است و ادله عقلی و نقلیِ مطرح در کتب کلامی و حدیثی به آن پرداخته‌‌اند؛ از این رو، متکلمان شیعی برای اثبات ‌‌امامت، به ادله مؤاخات استدلال نکرده‌‌اند،^۳ بلکه از آن به عنوان یکی از فضایل برجسته حضرت علی صلی الله علیه و الهنام برده‌‌اند.^۴