مورد یک خصلت دینی الهی دریافت کرده بود که در زمان مقتضی به ائمه بعدی [علیهم السلام] نیز منتقل شد.^۱ در یکی از احادیث شیعی نقل شده که محمد [صلی الله علیه و اله] قبل از درگذشتش علی [علیه السلام] را خواست، او را در آغوش گرفت و هزار باب از علم را به او منتقل کرد، که هر کدام از‌‌‌ آن‌ها به هزار باب دیگر باز می‌شد. آن‌‌گونه که می‌‌گویند محمد [صلی الله علیه و اله] در روز درگذشتش گفت: «عزیز دلم را صدا بزنید»، سپس عبای خود را بر او کشید و اسرار و رموزی را به او منتقل کرد، تا ‌این‌که پس از گذشت زمانی طولانی از دنیا رفت.^۲

علم اسرارآمیز علی [علیه السلام] به زودی در حد جایگاه میراث دینی همگانی، یعنی میراثی که توسط محمد [صلی الله علیه و اله] از پیامبران قبلی [علیهم السلام] به او رسید، منزلت یافت. مفهومی که بسط یافت این بود که میراث دینی همگانی پی در پی از هر پیامبری به وصی او منتقل شد، تا ‌این‌که به محمد [صلی الله علیه و اله]، و از وی به وصی او علی [علیه السلام] رسید. این مفهوم در حدیثی که یعقوبی نویسنده شیعه آورده، آمده است. بر اساس حدیث پیش‌گفته، این مالک بن حارث اشتر^۳ بود که در روز به قدرت رسیدن علی [علیه السلام]‌ اعلام کرد: «این، وصی الاوصیا و وارث علم پیامبران است».^۴

بر اساس مفصل‌ترین شکل این نظریه شیعی، نخستین پیامبری که این میراث همگانی را در اختیار داشت، آدم [علیه السلام] بود. این میراث، توسط خدا برای آدم [علیه السلام] آشکار شد، و پس از او از طریق پیامبران و جانشینان (‌اوصیا) آنها، از نسلی به نسل دیگر منتقل گشت، تا ‌این‌که به ائمه شیعی [علیهم السلام] رسید. این علم، یگانه علم حقیقی است و هر علم دیگری که در اختیار غیر اهل‌بیت [علیهم السلام] باشد دروغین است.^۵

تمامی ائمه شیعه [علیهم السلام] استمرار می‌‌یابد. نماد این دانش (علم) ازلی، نور الهیِ روح ‌‌امامت است که نسل به نسل منتقل می‌‌شود.

نور الهی نیز مانند نور محمد [صلی الله علیه و اله] در میان سلسله‌‌ای جهانی از حاملان برگزیده منتقل می‌‌شده، که اولین‌‌‌ آن‌ها آدم [علیه السلام] بود. اما برخلاف نور محمد [صلی الله علیه و اله] که به عنوان نطفه اجدادی به سلسله نیاکان محمد [صلی الله علیه و اله] محدود می‌شد، نور الهی به عنوان یک وجود معنوی مستقل، می‌توانست در هر نسلی از انسان‌های برگزیده جابه‌جا شود. از این رو گفته می‌‌شود که این نور از اسماعیل [صلی الله علیه و اله] به محمد [صلی الله علیه و اله] رسیده، نه از طریق اجداد عربش - یعنی اولاد اسماعیل [علیه السلام] - بلکه آن را از طریق پیامبران یهودی‌- ‌مسیحی بنی‌اسرائیل دریافت کرده که این نور را از اسماعیل [علیه السلام] از طریق برادر عبرانی‌اش اسحاق [علیه السلام] دریافت کرده بودند. بر این اساس، گفته شده که منشأ صلاحیت دینی محمد [صلی الله علیه و اله] و ائمه شیعه [علیهم السلام] با میراث کهن غیرعربی پیامبران یهودی‌- ‌مسیحی خصوصاً موسی و عیسی [علیهما السلام] ارتباط نزدیکی داشته است. البته این پیامبران، هیچ ارتباط آباء و اجدادی با محمد [صلی الله علیه و اله] نداشتند.^۱

در ادامه، برخی از نکات مهم این نظریه، بر اساس مطالب منابع موجود، بررسی خواهند شد. هم‌چنین تلاش می‌شود ارتباط بین نظریه غیرعربی عهدمدارانه با نظریه عربی وراثتی نور محمد [صلی الله علیه و اله] توضیح داده شود.

۱. وصیت همگانی

همان‌‌گونه که مشهور است، به باور شیعیان، علی [علیه السلام] از پیامبر [صلی الله علیه و اله]، علمی مکنون در