233
کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم

خداوند است، هر آینه شیعیان را از روی حسادت می‌کشتند.۱

شیعیان هم‌چنین باید عقیده خود را مبنی بر ‌این‌که محمد [صلی الله علیه و اله] در آخرین خواسته و وصیت (‌‌وصیت) خود، علی [علیه السلام] را به عنوان جانشینش معرفی کرد، کتمان کنند. علمای ‌‌امامی در توجیه کتمان این عقیده، باز هم پیشینیانی از دوره‌‌های قبل را مثال می‌‌زنند. در نقلی، قابیل به شیث [علیه السلام] می‌‌گوید که هابیل را کشته است زیرا قربانی هابیل، و نه قربانی او، مقبول واقع شده، و او نمی‌‌خواسته هابیل جانشین آدم [علیه السلام] شود. قابیل شیث [علیه السلام] را نیز تهدید می‌کند، که اگر این حقیقت را که آدم او را جانشین خود کرده، فاش سازد، وی را نیز می‌کشد؛ و در نتیجه، شیث [علیه السلام] این اطلاعات را مخفی نگاه می‌‌دارد.۲ جعفر صادق [علیه السلام] که این روایت را نقل می‌‌کند، تأکید دارد که پسر آدم [علیه السلام] الگویی (أسوه) است که باید از آن پیروی کرد.۳ در حدیثی مشابه، گفته شده که قابیل به خاطر حسادتش به هابیل که به عنوان جانشین

1.. برقی، المحاسن، ج۱، ص۲۵۷-۲۵۸، ش۳۰۰؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۷۵، ص۳۹۸؛ کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۱۸، ش۵؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۷۵، ص۴۲۶-۴۲۷. مجلسی برای این مقایسه چند توجیه بیان می‌کند (بحار الأنوار، ج۷۵، ص۴۲۷؛ مرآة العقول، ج۹، ص۱۷۰): الف) درست همان‌گونه که عسلی که زنبورها حمل می‌کنند خوش‌مزه‌ترین چیزی است که حواس درک می‌کنند، به همین نحو ایمان در قلوب شیعیان، مطبوع‌ترین چیزی است که ذهن به آن دست می‌یابد، ب) زنبور بیماری‌های جسمانی را درمان می‌کند و ایمان شیعی نیز بیماری‌های معنوی را درمان می‌کند، ج) زنبورها در قیاس با پرندگان ضعیف‌تر هستند، درست همان‌گونه که شیعیان در زمان تقیّه در قیاس با مخالفان خود ضعیف‌ترند، د) همان‌گونه که زنبورها از سران خود اطاعت می‌کنند، شیعیان نیز از رهبران خود تبعیت دارند. هم‌چنین ر.ک: نعمانی، الغیبة، ص۱۵؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۲، ص۷۹؛ شیخ مفید، أمالی، ص۷۶-۷۷؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۷۵، ص۴۱۰. در مورد علی‌[ علیه السلام] با عنوان امیر النحل (سردسته زنبورها) ر.ک:
I. Goldziher, "Schī‘itisches", ZDMG, ۶۴, p. ۵۲۹-۵۳۳, at p. ۵۳۲-۵۳۳, repr. in Gesammelte Schriften, V, p. ۲۱۰-۲۱۴.

2.. قطب الدین راوندی، قصص الأنبیاء، ص۵۷؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۱، ص۲۶۳ـ۲۶۴.

3.. قطب الدین راوندی، قصص الأنبیاء، ص۶۶؛ و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۱، ص۲۴۱.


کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم
232

خود نگاه خواهد داشت. جابر این توصیه را انجام داد و بلافاصله آرام شد.۱

مخفی نگاه داشتن چنین اطلاعاتی با چنین ماهیتی نیازمند فردی با خصوصیات غیرمعمول بود. بارزترین نمونه آن، فردی به نام حسن بن عبداللّه است؛ وی، که به خاطر تقوایش زبان‌زد بود، از موسی کاظم [علیه السلام] تقاضای علم (معرفت) کرد. پس از اصرار بسیار، موسی [علیه السلام] تقاضای وی را پذیرفت و ابتدا حقیقت عمل ابوبکر و عمر (که با عنوان رجلین به‌‌‌ آن‌ها اشاره شده) پس از درگذشت پیامبر [صلی الله علیه و اله] را برای وی بیان، و سپس ائمه [علیهم السلام] را به وی معرفی کرد. موسی کاظم [علیه السلام] سرانجام به وی گفت که ‌‌امام عصر است و معجزه‌‌ای را به عنوان دلیل برایش آورد (یک درخت کُنار به سمت وی حرکت کرد و سپس به محل اصلی خود بازگشت). آن مرد زاهد به ‌‌امامت موسی [علیه السلام] اعتراف کرد و به سکوت و عبادت روی آورد، «و پس از آن کسی ندید که سخن بگوید».۲

صادق [علیه السلام] از میان موارد خاصی که شیعیان باید کتمان کنند، به عشق‌‌شان به خاندان (اهل بیت) پیامبر [صلی الله علیه و اله] اشاره می‌‌کند. وی موقعیت شیعیان در میان مردم (یعنی غیرشیعیان) را به موقعیت زنبورها در میان پرندگان تشبیه می‌‌کند: اگر پرندگان می‌دانستند که زنبورها در بدن خود عسل حمل می‌‌کنند، از روی حسادت و به خاطر رسیدن به عسل، آن‌ها را می‌‌بلعیدند. به همین صورت، اگر مردم درمی‌‌یافتند که عشق به اهل بیت [علیه السلام] که شیعیان آن را کتمان می‌کنند، منشأ مقام اعلای‌شان نزد

1.. کلینی، الکافی، ص۱۵۷، ش۱۴۹. هم‌چنین ر.ک: کشّی، رجال، ص۱۷۱، و به نقل از آن، علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۲، ص۶۹؛ شیخ مفید، الأختصاص، ص۶۱ (در این نقل‌ها جابر با باقر[ علیه السلام]، ‌نه با صادق[ علیه السلام]،‌ گفتگو می‌کند).

2.. صفار قمّی، بصائر الدرجات، ص۲۵۴، ش۶؛ کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۵۲-۳۵۳، ش۸. جهت ملاحظه اشاراتی دیگر به دو خلیفه نخست با عنوان «دو مرد»، ر.ک:
Kohlberg, "Some Imāmī Shī‘ī Views on the Ṣaḥāba", JSAI, ۵, p. ۱۴۳-۱۷۵, at p. ۱۶۵, repr. in Belief and Law in Imāmī Shī‘ism.

  • نام منبع :
    کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 582
صفحه از 302
پرینت  ارسال به