173
کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم

نظر به دوری شبه‌قاره از ‌کربلا، نجف و دیگر اماکن مقدس شیعی، برای حفظ تشخص جامعه شیعی، به یک محل تجمع نیاز بود. چنین مرکزی به وسیله ساختمان‌هایی که به یادبود شهدای شیعه اختصاص دارند، مهیا شده ‌است. علاوه بر سختی‌های سفر به مکان‌های مقدس، شیعیان هند، قبل از تشکیل پاکستان، مانند جزیره‌‌هایی در دریایی از هندوئیسم بودند.

قریب به ۴۰۰ سال در اماکنی مانند حیدرآباد ساختمان‌هایی عموماً موسوم به عزاخانه، آشورخانه یا امام‌‌باره، به عنوان مکان‌هایی کارآمد برای اجتماعات عزاداری (مجلس)،مکانی برای حرکت دسته‌‌های عزاداری و انبارهایی برای پرچم‌ها (عَلَم‌ها) و ماکت‌‌های بارگاه امام حسین [علیه السلام] و یارانش به نام ‌تعزیه یا ضریح مورد استفاده بوده‌اند.۱ عَلَم به عنوان نماد، مظهر شجاعت، جوانمردی، عدالت و پاکی، و ‌تعزیه نماد رنج، ایثار و شهادت است.

‌تعزیه یک کپی مینیاتوری نمادین از بارگاه یک امام است که در دسته عزاداری حمل می‌شود و در امام‌باره یا خانه‌‌ای شخصی جای داده می‌شود. این ‌تعزیه‌ها نمونه دقیق بارگاه کسی نیستند، بلکه مدل‌هایی غیرواقعی از آن چیزی هستند که از نظر یک هنرمند،چنین بارگاهی باید شبیه آن باشد. بسیاری از آنها از بامبو یا چوب‌های پوشیده از کاغذرنگی و خمیر کاغذ ساخته می‌شوند.

ساختار این مدل‌ها بیشتر به معماری هندی شباهت دارند تا به معماری غرب آسیا که بارگاه‌های اصلی در آن‌جا ساخته شدند.۲ آنها ممکن است کوچک و در حد قابلیت حمل توسط دو نفر، یا ساختارهایی عظیم و نیازمند افرادی زیاد برای حمل باشند. در پایان حرکت دسته عزاداری، این ‌تعزیه‌ها ممکن است در «زمین کربلای» محلی دفن شوند.

1.. ر.ک: تصویر شماره ۷.

2.. Naqvi, Qutb Shahi Ashur Khanas of Hyderabad City.


کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم
172

در روز عاشورا، تشریفات پخت‌وپز مخصوصی برای غذایی به نام «آشور»، انجام می‌شود. این رسم مخصوصاً میان دراویش فرقه بکتاشیه رایج است. در حالی که جمعیت مردم، ناظر و نوحه‌‌خوانند، حبوبات، آجیل و میوه‌های خشک جمع‌آوری شده و در دیگی بزرگ پخته می‌شوند. این غذا را همه حاضران صرف می‌کنند.

آثار ادبی آذری‌زبان در رابطه با مصائب حسین [علیه السلام] بسیار گسترده است. اکثر شاهکارهای ادبی ده بخش دارند که هر کدام یک مِجلِس (مَجلِس) نامیده می‌شود. هر کدام از این بخش‌‌ها به ترتیب برای اجتماع روزانه مِجلِس طی ده روز اول محرم مورد استفاده راوی قرار می‌گیرد. حاضران به سبکی آرام البته نه به دور از احساسات شدید در این مجالس شرکت می‌کنند. امروزه در قسمت شرقی آناتولی دسته‌ها و خودْرنجاندن‌های تعالی‌بخش در مقیاس محدودی وجود دارد.۱

در ترکیه عشق به حسین [علیه السلام] اغلب از مرزهای فرقه‌ای فراتر می‌رود. یکی از سوزناک‌ترین مراسم عزاداری مراسم ذکر (یادآوری ادیبانه، و مرکب از توسل، دعا، مداحی کردن، موسیقی و حرکت بدن) است که توسط فرقه‌ای صوفی از اهل سنت به نام جَرّاحی‌خَلوَتی برگزار می‌‌شود. صوفیان، در خلال ذکر مختص صوفیان هواخواه امام حسین [علیه السلام]، در حالی که لباس سفید پوشیده‌اند، با همراهی نغمه‌آلات موسیقی بسیاری، برای حسین [علیه السلام] و یاران شهیدش مداحی می‌کنند؛ و سپس رقصی دایره‌وار انجام می‌شود.

۵. شبه‌ قاره هند و پاکستان

درشبه‌قاره هند ساختمان‌های مرتبط با مراسم عزاداری، در هر زمان و مکانی که مکتب شیعه تحت حمایت حکم‌رانان محلّی شیعه گسترش پیدا کرد، بنا شدند.

1.. Metin And, ‘The Muharram Observances in Anatolian Turkey’, in Peter J. Chelkowski, Ta‘ziyeh, p. ۲۳۸-۲۵۴.

  • نام منبع :
    کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 427
صفحه از 302
پرینت  ارسال به