جانشینی علی علیه السلامبه خاطر ارث فقهی «مؤاخات و خویشاوندی» را به شیعه منتسب کرده است.^۱ شهید مطهری با استناد به روایت: «انَّ الْامامة هِىَ مَنْزِلَةُ الْانْبِیاءِ وَ ارْثُ الأوصیاء»^۲ معتقد است: ‌‌امامت، امری وراثتى است؛ البته به این معنا که استعداد آن از نسلی به نسل بعد منتقل شده است، نه وراثت قانونى.

علاوه بر این، مطرح نشدن جانشینیِ موروثی در کتب کلامی شیعه - که بیان‌‌گر عقاید شیعه هستند - و انتساب آن به بنی‌‌عباس^۳ شاهد دیگری بر عدم استدلال شیعه به وراثت در اثبات و انحصار ‌‌امامت ِحضرت علی علیه السلاماست.

با توجه به گستردگی استناد مؤلف به منابع اهل‌‌سنت و هم‌چنین ارتباط مستشرقان با مراکز علمی آن‌‌ها، ممکن است، انتساب ‌‌امامت موروثی به شیعه، متأثر از نظریات تاریخی و کلامی بعضی از علمای اهل‌‌سنت باشد که در آثار خود به شیعه نسبت داده‌‌اند،^۴ وگرنه علی‌رغم ذکر شدن روایات مؤاخات در احادیث کلامی شیعه، متکلمان شیعه، از آن به عنوان دلیل بر ‌‌امامت استناد نکرده اند؛^۵ بلکه بعضی از آن‌‌ها، مؤاخات را به عنوان فضیلت حضرت علی علیه السلام^۶ برای جانشینی پیامبر صلی الله علیه و الهدر برابر فضایل ساختگی دیگران مطرح کرده‌‌اند. علامه حلّی در بررسی ادله فرق اسلامی با نسبت دادن اندیشه ‌‌امامت موروثی به عباسیان، اعتقاد به وجوب نص بر ‌‌امام را از اعتقادات شیعه برشمرده است.^۷

معنای لغوی، یعنی صرف انتقال مال یا مقام بدون ملاحظه رابطه طرفین بوده و دلیل انتقال نیز شایستگیِ فرد دریافت‌کننده است.

بعد از مفهوم‌‌شناسی واژه «وراثت» و بیان تعریف لغوی و اصطلاحی آن، ادعای نویسنده در انتساب به شیعه در اعتقاد به ‌‌امامت وراثتی با ملاحظه خویشاوندی، مؤاخات و خلقت نوری مطرح‌‌شده در مقاله، بررسی و نقد می‌‌شود. از این رو، اصل ‌‌امامت وراثتی بنابر دیدگاه شیعه تحت عناوین ذیل، تحلیل و بررسی می‌‌شود:

۱. وراثت در برداشت فقهی.

۲. وراثت ژنتیکی.

۳. وراثت مؤاخاتی.

۳‌. ۱. ۲. وراثت در برداشت فقهی

در این بخش، برداشت فقهیِ روبین از وراثت، از سه منظر فقه، قرآن و روایت مورد مداقه قرار می‌‌گیرد، تا دیدگاه کلامی شیعه در مسئله نقش وراثت در ‌‌امامت ائمه علیهم السلام آشکار شود.

الف) وراثت در فقه

با ملاحظه بحث مفهوم‌‌شناسیِ ارث، آن‌چه در روایات مربوط به ارث حضرت علی علیه السلامآمده است،^۱ صرف انتقال علوم و سایر امور از پیامبر صلی الله علیه و الهبه علی علیه السلاماست، وگرنه بنا بر ارث فقهی، علی علیه السلامهیچ حقی در میراث پیامبر صلی الله علیه و الهنداشت، زیرا دارای نسبتی که منجر به ارث فقهی می‌‌شد، نبود؛ برخلاف ادعای مؤلف که اعتقاد به