۱۴.کلبرگ و آموزه تقیّه در کلام شیعه

سید رضا قائمی

مقدمه

یکی از آموزه‌های مهم و درخور توجه در علم کلام اسلامی، مسئله «تقیّه» است. این مسئله هم در میان شیعه و هم در میان اهل سنت البته با رویکردی متفاوت مورد توجه جدی قرار گرفته است. اهمیت تقیّه در میان شیعه به دلیل توصیه‌‌های فراوان ‌‌امامان شیعه مبنی بر رعایت آن به عنوان اصلی حفاظتی و یا در پاسخ به اشکالات سنیان بوده است؛ در حالی که اهل سنت تقیّه را به عنوان نقدی جدی علیه شیعه و متهم نمودن این گروه به نفاق مورد استفاده قرار می‌‌دادند. بر همین اساس، هم در میان شیعه و هم در میان اهل سنت با حجم زیادی از رسائل، کتاب‌ها و مقالات مواجه هستیم که به آموزه تقیّه پرداخته شده است.

به دلیل همین توجه خاص از سوی هر دو گروه مهم اسلامی و تعداد زیاد مکتوبات در این حوزه، شیعه‌‌پژوهان و اسلام‌‌شناسان غربی نیز تقیّه را مورد توجه خاص خود قرار داده‌‌اند. یکی از این افراد «اتان کلبرگ» شیعه‌‌پژوه اسرائیلی است. او در مطالعات خود کوشیده است با بهره‌گیری از شواهد تاریخی و استناد به برخی از روایات، رویکرد ائمه علیهم السلام را به مسئله تقیّه پیگیری کند. او با تقسیم‌‌بندی تقیّه به تقیّه