ثابت، برای محافظت از شرکت‌کنندگان در برابر گرما و سرما سایبانی گسترانده یا چادری بر پا می‌شود. تا اواخر قرن ۱۶م. در هند و تا اواسط قرن ۱۸م. در غرب آسیا، عمارتی ثابت برای چنین مراسمی ساخته نشده بود. این بناها با عناوین امام‌باره^۱، عاشورخانه^۲، تکیه، حسینیه و... شناخته می‌شوند.

کربلا، مکان شهادت حسین [علیه السلام] به مکانی قابل احترام برای زائران بدل شد. گزارشی از زیارتی که تقریباً چهار سال بعد از درگذشت او اتفاق افتاده، موجود است. زائران که جنگ‌جویان و منتقمان خون حسین [علیه السلام] بودند خود را توبه‌کاران (توّابون) نامیده بودند. آنها در برابر عبیداللّه بن زیاد، که دستورِ محاصره اردوگاه حسین [علیه السلام] در ‌کربلا را داد، خروج کردند. طی این عملیات نظامی انتقام‌جویانه، جنگجویان  [در کربلا] توقف کردند تا با قهرمان شهید‌شان بیعت کنند؛ و در حالی که شب و روز ناله و زاری می‌کردند وقایع جانگداز قتل عام ‌کربلا را یادآوری نمودند. آنها چنان گریستند که «شن‌های صحرا خیس شد، گویی که آب جریان پیدا کرده است».^۳ این برنامه به الگوی اصلی مراسم بعدی، خصوصاً برای آیین موسوم به مجلس عزا بدل شد.

در قرن چهارم اسلامی در بغداد در دورانی از حکومت آل بویه که معزّالدوله حاکم بود، در روز شهادت حسین [علیه السلام] (دهم محرم) که به عاشورا معروف شده، بازارها بسته می‌شد و مردم به دور شهر گشته، گریه و ناله سر داده، بر سر خود می‌زدند، زنانْ خود را پریشان می‌کردند، و همگی لباس‌های سیاه و پاره پوشیده و برای حسین [علیه السلام] عزاداری می‌کردند.^۴چنین عزاداری عمومی در قالب

مراسم بزرگداشت مصیبت و شهادت امام حسین [علیه السلام]، در تمام جوامع شیعی دنیا سرشار از عواطف غیرمعمول است. اعتقاد به این که شرکت در مراسم سالانه رنج و درگذشت وی، یاور انسان برای رستگاری در روز قیامت خواهد شد، انگیزه‌ای دو چندان برای شرکت در بسیاری از این آیین‌های عزاداری است. طبق گفته ایلایس کانِتی^۱، برنده جایزه نوبل، مصیبت حسین [علیه السلام] و مراسم بزرگداشت او «دقیقاً به کانون اصلی مذهب شیعی بدل شده...»، که «بیشتر و شدیدتر از هر دین دیگری، مذهب سوگواری است.... هیچ باوری هرگز چنین تأکیدی بر سوگواری نداشته است. این عمل والاترین وظیفه دینی، و در بسیاری از اوقات، ارزشمندتر از هر عمل صالح دیگری است».^۲ از این رو عجیب نیست که در طول ۱۳ قرن گذشته، این حقیقت تاریخی به ویژه در سطح بیان همگانی و احساسی، با اسطوره و افسانه، آب و تاب داده شده باشد.

مراسم سوگواری در جوامع مختلف شیعی گسترش یافته و همچنان در حال افزایش است؛ گرچه شاید تفاوت شکلی داشته باشد، اما مشارکت احساسی  [در آن] همگانی است. برخی از آنها ممکن است به نظر علما حتی غیرشرعی یا نامناسب تلقی شود. گرچه بعضی از آنها مورد مخالفت متکلمان سخت‌گیر قرار می‌گیرند، اما با این همه، ابراز حقیقی اعتقادات عامه و محبت صادقانه هستند.

مراسم عزاداری و فضای فیزیکی آن

این مراسم عزاداری، که به دو نوع ثابت و متحرک تقسیم می‌شود، قرن‌ها در محیط باز، اعم از خیابان اصلی شهر، چمن‌زار روستا، تقاطع اصلی بازار، صحن مسجد، محوطه کاروان‌سرا یا حیاط خانه شخصی، انجام شده است. گاهی در مراسم