خاندان اعین و خطوط فکری جریان متکلمان
جریان متکلمان کوفه از چند خط فکری شکل گرفته بود که طبعاً با یکدیگر مراوداتی داشته‌اند. شناخت مناسبات علمی خاندان اعین با آنان می‌تواند به روشن شدن زوایای فکری آل‌اعین کمک کند.
در منابع امامیه هیچ نشانه‌‌ای از ارتباط زراریه با خط مؤمن‌الطاق دیده نمی‌شود؛ اما در کتب سایر فرق، فاصله چندانی بین نظریات مؤمن‌الطاق و نظریات زراره و هشام بن‌سالم دیده نمی‌شود،۱ حال آنکه بین وی و هشام بن‌حکم شاهد پاره‌‌ای از اختلاف دیدگاه‌ها در مسائلی همچون معرفت اضطراری و استطاعت هستیم.۲
خاندان زراره از بین خطوط نظریه‌پرداز کلامی، بیشترین مراوده علمی را با جریان هشام بن‌سالم جوالیقی داشته است. وجود بحث علمی بین زراره و جوالیقی،۳ ارتباط فراوان حدیثی بین هشام بن‌سالم با زراره۴ و نیز ارتباط نسل دوم آل‌اعین با هشام
1.. برای نمونه نک: کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۴۳-۴۵.
2.. برای نمونه نک: همان، ص۴۲۔۴۳، ۵۱۔۵۲.
3.. حدثنی محمد بن الحسن عن محمد بن الحسن الصفار عن إبراهیم بن هاشم عن ابن أبی عمیر أن هشام بن سالم قال له ما اختلفت أنا و زرارة قط فأتینا محمد بن مسلم فسألناه عن ذلك إلا قال لنا قال أبو جعفر علیه السلام فیها كذا و كذا و قال أبو عبداللّه علیه السلام فیها كذا و كذا (شیخ مفید، الاختصاص، ص۵۳۔۵۴).
4.. محمَّد بن یحیى عن أَحمد بن محمد عن الحسن بن محبوب عن هشام بن سالم عن زرارَة قال قلت لأَبی جعفر علیه السلام أَخبرنی عن معرفة الإمام منكم واجبة على جمیع الخلق فقال إن اللّه عزّو جل بعث محَمَّدا علیهم السلام إلى النَّاس أَجمعین رسولا و حجَّة للّه على جمیع خلقه فی أَرضه فمن آمن باللّه و بمحمَّد رسول اللّه و اتَّبعه و صدَّقه فإن معرفة الْإمام منَّا واجبة علیه و من لم یؤمن باللّه و برسوله و لم یتَّبعْه و لم یصدقه و یعرف حقَّهما فكیف یجب علیه معرفة الإمام و هو لَا یؤمن باللّه و رسوله و یعرف حقهما قال قلت فما تقول فیمن یؤمن باللّه و رسولِه و یصدق رسوله فی جمِیع ما أَنزل اللّه یجب على أُولَئك حق معرفتكم قال نعم أَ لَیس هؤلاء یعرفون فلانا و فلانا قلت بلى قال أَ ترى أَن اللّه هو الَّذی أَوقع فی قلوبهم معرفة هؤلَاء و اللّه ما أَوقع ذلك فی قلوبهم إلا الشیطان لا و اللّه ما أَلهم المؤمنین حقَّنا إلا اللّه عزّو جل (کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۸۰۔۱۸۱؛ برای شواهد بیشتر نک: همان، ج۲، ص۱۴۵).
