55
اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

كنیه ابوغالب زراری شناخته می‌شود.۱ ابوغالب شب سه‌‌شنبه سوم ربیع‌‌الآخر سال ۲۸۵ق به دنیا آمد۲ و در سال ۳۶۸ق درگذشت.۳ وی بزرگ اصحاب امامیه و استاد موثق در عصر خویش بود. او تألیف‌‌هایی از خود برجا گذاشت که می‌توان به کتاب تاریخ (ناتمام)، کتاب ادعیه سفر، کتاب الافضال، کتاب بزرگی در مناسک حج و کتاب کوچکی در مناسک حج اشاره کرد.۴

ابوغالب رساله‌‌ای برای معرفی خاندان اعین برای نوه‌اش، ابوطاهر، نوشت و از منابع فراوانی برای تألیف آن بهره برد؛ در آن رساله به نام ۹۲ منبع اشاره کرده است.۵ این کتاب مهم‌ترین منبع برای شناخت خاندان اعین است.

تشیع خاندان اعین

آل‌اعین نخست بر غیر مذهب اهل‌بیت علیهم السلام بودند و سپس به تشیع گرویدند.۶ شناخت اعتقادات اولیه و آشنایی با چگونگی، عوامل و زمان این تحول فکری، نقش مهمی در تحلیل و بازشناسی اندیشه‌های ‌کلامی متأخر این خاندان خواهد داشت؛ ‌‌‌چرا که این خاندان اهل علم بودند و بر اساس یک تحول فکری شیعه شدند، نه بر اساس ارتباط قبیلگی یا اسباب دیگر. فهم این دگرگونی فکری می‌تواند روشنگر اعتقادات کلامی و مذهبی این خاندان پس از شیعه شدن باشد؛ زیرا اعتقادات و مبانی کلامی اولیه آنان می‌تواند نگاه خاصی در آنها نسبت به برخی

1.. شیخ طوسی، الفهرست، ص ۳۱۔۳۲.

2.. ابوغالب زراری، رسالة ابى‌غالب، ص ۱۴۹؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص ۳۱۔۳۲.

3.. نجاشی، رجال، ص ۸۳۔ ۸۴.

4.. همان.

5.. ابوغالب زراری، رسالة ابى‌غالب، ص ۱۵۹۔۱۸۴.

6.. همان، ص۱۳۵.


اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
54

حسن بن‌جهم بن‌بکیر

حسن بن‌جهم از افراد مورد وثوق است.۱ وی از اصحاب خاص امام رضا علیه السلام بود۲ و همراه ایشان در مرو، در جلسات مأمون شرکت می‌کرد.۳ حسن بن‌جهم کتاب مشهوری داشت۴ که به دست شیخ طوسی رسیده است.۵ روایات وی نشان از جایگاه علمی برتر وی دارد. او در دو روایت از امام کاظم علیه السلام۶ و در یک روایت از امام رضا علیه السلام۷ در مورد روایات متعارض پرسیده است.

ابوغالب زراری

احمد بن‌محمد بن‌محمد بن‌سلیمان بن‌حسن بن‌جهم بن‌بکیر بن‌اعین بن‌سنسن با

1.. کشی، اختیار معرفة الرجال، ص ۵۰.

2.. ابوغالب زراری، رسالة ابى‌غالب، ص ۱۱۵.

3.. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۲۰۰ - ۲۰۲.

4.. ابو غالب زراری، رسالة ابی‌غالب، ص ۱۱۵.

5.. شیخ طوسی، الفهرست، ص ۴۷.

6.. و عنه بإسناده عن الصدوق عن ابن المتوكل عن السعدآبادی عن البرقی عن ابن فضال عن الحسن بن جهم قال قلت للعبد الصالح علیه السلام هل یسعنا فیما یرد علینا منكم إلَّا التسلیم لكم فقال علیه السلام لا و اللّه لا یسعكم إِلا التسلیم لنا قلت فیروى عن أبی عبداللّه علیه السلام شیء و یروَى عنه خلافه فبأَیهما نأخذ قال خذ بما خالف القوم و ما وافق القوم فاجتنبه (علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج ۲، ص ۲۳۵). علامه مجلسی این روایت را به نقل از شیخ صدوق بیان کرده است، ولی این روایت اکنون در مجموعه آثار باقی‌مانده از شیخ صدوق وجود ندارد. عن الحسن بن الجهم عن العبد الصالح علیه السلام قال إذا كان جاءك الحدیثان المختلفان فقسهما على كتاب اللّه و على أحادیثنا، فإن أشبههما فهو حق و إن لم یشبههما فهو باطل (عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۹).

7.. الحسن بن الجهم عن الرضا علیه السلام قال‏ قلت للرضا علیه السلام تجیئنا الأَحادیث عنكم مختلفةً قال ما جاءك عنا فقسه على كتاب اللّه عزّو جل و أَحادیثِنا فإن كان یشبههما فهو منا و إن لم یشبههما فلیس منَّا قلْت یجیئنا الرجلان و كلاهما ثقةٌ بحدیثین مختلفین فلا نعلم أَیهما الحق فقال إذا لم تعلم فموسع علیك بأَیهما أَخذت (طبرسی، الاحتجاج، ج ۲، ص ۲۶۶۔۲۶۷).

  • نام منبع :
    اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 884
صفحه از 208
پرینت  ارسال به