47
اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

ام‌اسود (دختر اعین بن‌سنسن) که از تأثیرگذار‌ترین افراد این خاندان بود، را به تفصیل بررسی می‌كنیم.

عبدالملک بن‌اعین

درباره عبدالملک ‌تعریف و مدح صریحی در کتب رجال و نگاشته‏های تذکره‌نویسان یافت نمی‌شود؛ اما در روایات شیعی۱ دلایل و قراینی بر ارتباط تنگاتنگ میان وی و ائمه اطهار علیهم السلام وجود دارد. او از یاران نزدیک امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام محسوب می‌شود كه با برادرانش بارها برای دیدار ائمه علیهم السلام به مدینه رفته و از محضر پرفیضشان بهره برده بود.۲ اهل سنت عبدالملک را موجه‌‌ترین فرزند اعین می‌دانند؛ ابن‌حجر عسقلانی وی را «صدوق شیعی» معرفی می‌کند.۳

ام‌اسود

ام‌اسود، دختر اعین، بانویی عارف و پرهیزکار بود. علی بن‌احمد عقیقی گوید: «او کسی است که چشم‌های زراره را هنگام وفات بست».۴ بر اساس گزارشی، اولین کسی که از خاندان اعین شیعه شد، ام‌اسود بوده که به دست ابوخالد کابلی به تشیع گروید.۵

1.. برای نمونه: عن علی بن الحسن، قال حدثنی علی بن أسباط، عن علی بن الحسن بن عبد الملك بن أعین، عن ابن بكیر، عن زرارة، قال، قال لی أبو عبداللّه علیه السلام بعد موت عبدالملك بن أعین اللّهم إن أبا الضریس كنا عنده خیرتك من خلقك، فصیره فی ثقل محمد صلی الله علیه و اله یوم القیامة ثم قال أبو عبداللّه أما رأیته‏ یعنی فی النوم فتذكرت فقلت لا، فقال سبحان اللّه مثل أبی الضریس لم یأت بعد (کشی، اختیار معرفة الرجال، ص ۱۷۶-۱۷۷).

2.. همان، ص۱۶۱.

3.. عسقلانی، تقریب التهذیب، ج ۱، ص ۵۱۷.

4.. علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص ۱۹۱.

5.. ابوغالب زراری، رسالة ابى‌غالب، ص ۱۳۰ و ۱۳۵.


اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
46

شده است؛ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌مثلاً در ترجمه برخی از اعضای این خاندان، بر برادر بودن با زراره و حمران اشاره شده است.۱ همچنین در کتب حدیثی پسوند «آل‌سام» برای وی ذکر شده۲ که در مورد هیچ‌کدام از اعضای این خاندان چنین پسوندی وجود ندارد.

در نهایت با وجود آنکه عبدالاعلی بن‌اعین از دانشوران عرصه کلام بوده، هیچ‌گونه ارتباط علمی بین وی با سایر اعضای خاندان اعین(برادران و نسل‌های ‌متأخر)، در منابع حدیثی و رجالی، ذکر نشده است، در حالی که بین سایر اعضای این خاندان شاهد مراودات علمی هستیم.۳ با وجود این، طبق سخن شیخ طوسی، عبدالاعلی از اصحاب امام صادق علیه السلام است۴ و روایات متعددی از آن حضرت در موضوعات مختلف دارد.۵ او اقدام به مباحثات کلامی می‌کرده است.۶ عبدالاعلی در بین علمای اهل سنت غیر ثقه معرفی شده است۷ كه شاید این مطلب بتواند شاهدی بر تشیع وی باشد.

برجسته‌‌ترین فرزندان اعین

زراره، عبدالملک، حمران، عبدالرحمان و بکیر با فضیلت‏‌ترین فرزندان اعين بودند كه زراره درعرصه فقه از دیگران برتر بود.۸ در این پژوهش زندگی این پنج تن و

1.. شیخ طوسی، رجال، ص ۱۳۹ و ۱۴۰.

2.. کلینی، الکافی، ج ۵، ص ۳۳۴؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۷، ص۴۰۰۔۴۰۱.

3.. مثلاً شاهد مراودات علمی زراره با حمران و همچنین حمزه و محمد بن‌حمران و عبداللّه بن‌بکیر با زراره هستیم که در موضوعات مختلفی از این کتاب به آنها اشاره شده است.

4.. شیخ طوسی، رجال، ص۲۴۲.

5.. کلینی، الکافی، ج ۱، ص۶۱، ۱۶۴، ۲۳۴.

6.. کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۳۲۰.

7.. ذهبی، وفیات المشاهیر و الاعلام، ج ۱۰، ص ۳۰۴.

8.. ابوغالب زراری، رسالة ابى‌غالب، ص۱۸۸.

  • نام منبع :
    اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 889
صفحه از 208
پرینت  ارسال به