173
اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

(سلاح رسول اللّه‌‌ و کتب) را از امام علیه السلام برای جامعه شیعی نقل کرده است.۱

از دیگر مسائل مهم در شناخت امامت، آگاهی از تعداد ائمه علیهم السلام است. در طول تاریخ، ناآگاهی شیعیان از تعداد ائمه علیهم السلام باعث پیدایش فرقه‌های متعددی ‌همچون ناوسیه، اسماعیلیه و واقفیه شده است؛ از این رو، توجه به روایاتی که تعداد ائمه علیهم السلام را معرفی کرده‌اند، نقش تعیین‌کننده‌‌ای ‌در جلوگیری از بروز انحرافات خواهد داشت. با وجود چنین جایگاه مهمی برای مسئله «شناخت تعداد ائمه  علیهم السلام»، مهم‌ترین نیاز جامعه امامیه در زمان باقرین علیهم السلام، مباحث دیگر امامت، همچون راه‌های ‌شناخت امام و منابع علم امامان، بود؛۲ از این رو، روایات تعداد ائمه كمتر از مسائلی همچون علم ائمه علیهم السلام است. با وجود این، چند نفر از خاندان اعین روایات «اثنی عشر» را نقل كرده‌اند. زراره در روایاتی بر وجود دوازده امام علیهم السلام تأكید داشته۳ و حمران دو روایت درباره وجود دوازده امام علیهم السلام نقل کرده است.۴ شایان ذکر است در این دسته از روایات زراره و حمران، به نام هیچ کدام از ائمه علیهم السلام اشاره نشده است.

تولّی و تبرّی

از اموری که شناخت صحیح و کامل امامت جز با آن محقق نخواهد شد، وجوب

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص ۲۳۵؛ صفار، بصائر الدرجات، ص۱۷۷، ۱۷۸.

2.. این تحلیل می‌تواند راه‌گشای ما در پاسخ به برخی پرسش‌ها ‌در این زمینه باشد که از سوی افرادی همچون مؤلف کتاب مکتب در فرایند تکامل طرح می‌شود.

3.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۳۳؛ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۵۶.

4.. نعمانی، الغیبة، ص۹۱۔۹۲؛ صفار، بصائر الدرجات، ص۳۲۰.


اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
172

وجود نقل موثق‌تر از این گزارش، می‌توان نقل مسئله‌دار را نادیده گرفت.

در سیر منطقی مباحث امامت، به طور طبیعی راه‌کارهای شناخت امام پس از وجوب شناخت امام مطرح خواهد شد. از جنبه تاریخی نیز در عصر باقرین علیهما السلام شاهد سؤالات فراوان اماميان از چگونگی شناخت امام هستیم. چرایی طرح این سؤال‌ها در این برهه تاریخی به این مسئله بازمی‌گردد که در این عصر بسیاری از فرزندان امام علی علیه السلام ادعای امامت می‌کردند، در حالی که در عهد امام حسن و امام حسین علیه السلام این موضوع مطرح نبود و به صورت طبیعی شیعیان بعد از امیرالمؤمنین علیه السلام به امامت امام حسن علیه السلام و سپس به امامت امام حسین علیه السلام معتقد شده بودند. پس از شهادت امام حسین علیه السلام این سؤال برای شیعیان مطرح شد که كدام‌یک از فرزندان امام علی علیه السلام امام بر حق است. گروهی از شیعیان اعتقاد داشتند که امام کسی است که برای گرفتن حکومت سیاسی اقدام کند؛ ۱ اما امام باقر علیه السلام بر طرح نظریه نصب الهی امام علیه السلام با نص امام قبلی تأكید می‌كرد. حمران با اخذ این تئوری از امام باقر علیه السلام و ترویج آن در بین شیعیان برای تثبیت نظریه نص تلاش می‌کرد.۲ از آنجا که افراد متعددی می‌توانستند درباره وصیت و نص امام پیشین ادعا كنند، ائمه علیهم السلام شیعیان را با نشانه‌های ‌مختلف راهنمایی می‌کردند؛۳ برای نمونه زراره ده نشانه برای امام ذکر کرده۴ و حمران نشانه‌های ‌امامت

1.. لالانی، نخستین اندیشه‌های ‌شیعی، ص ۶۸.

2.. عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۲۴۹.

3.. همان، ص۲۸۴۔۲۸۵.

4.. علی بن محمَّد عن بعض أَصحابنا عن ابن أَبی عمیر عن حریز عن زرارَة عن أَبی جعفر علیه السلام قال للإمام عشر علامات یولد مطهرا مختونا و إذا وقع على الأَرض وقع على راحته رافعا صوته بالشهادتَین و لَا یجنب و تنام عیناه و لا ینام قلبه و لا یتثاءب و لَا یتمطَّى و یرى من خلفه كما یرى من أَمامه و نجوه كرائحة المسك و الأَرض موكَّلة بسَتْره و ابتلاعه و إذا لبس درع رسول اللّه صلی الله علیه و الهكانت علیه وفقا و إذا لبسها غیره من النَّاس طویلهم و قصیرهم زَادت علیه شبرا و هو محدَّث إلى أَن تنقضی أَیامه (همان، ص۳۸۸۔ ۳۸۹).

  • نام منبع :
    اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 987
صفحه از 208
پرینت  ارسال به