171
اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

امام صادق علیه السلام در مورد ائمه علیهم السلام سؤال می‌کند و امام جواب می‌دهد: «انکار امامِ حیْ انکار ائمه علیهم السلام گذشته است».۱ در روایتی نیز بر لزوم پیروی مردم هر عصر از امام معصوم آن دوران تأكید کرده و تخلف از آن را برابر با استحقاق عذاب و انکار رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله دانسته است.۲ زراره درباره واجب بودن یا نبودن شناخت امام، از امام باقر علیه السلام پرسیده و آن حضرت بر وجوب آن تأكید كرده است.۳ کشی گزارش كرده كه زراره کلام امام صادق علیه السلام در مورد حکم بن‌عتیبه را نپذيرفت. این گزارش چنین می‌نمایاند که زراره پیروی محض از امام صادق علیه السلام نداشته است؛۴ اما باید در نظر داشت که این گزارش در همان کتاب کشی با سندی محکم‌تر به گونه‌ای دیگر آمده است. در این نقل، قسمتی که نشان می‌دهد زراره کلام امام صادق علیه السلام را نپذیرفته است، وجود ندارد.۵ با توجه به روایات فراوان زراره درباره لزوم پیروی از ائمه علیهم السلام۶ و

1.. همان، ص ۱۲۹.

2.. طبری آملی، بشارة المصطفى، ص۲۴.

3.. محمد بن یحیى عن أَحمد بن محمد عن الحسن بن محبوب عن هشام بن سالم عن زرارَة قال قلت لأَبی جعفر علیه السلام أَخبرنی عن معرفة الْإمام منكم واجبة على جمیع الخلق فقال إن اللّه عزّو جل بعث محمدا  صلی الله علیه و اله إلى النَّاس أَجمعین رسولا و حجَّة للّه على جمیع خلقه فی أَرضه فمن آمن باللّه و بمحمَّد رسول اللّه و اتَّبعه و صدقه فإن معرفة الإمام منَّا واجبة علیه و من لم یؤمن باللّه و برسولِه و لم یتَّبعه و لم یصدقه و یعرف حقهما فكَیف یجب علیه معرفة الإمام و هو لا یؤمن باللّه و رسوله و یعرف حقَّهما قال قلت فما تقول فیمن یؤمن باللّه و رسولِه و یصدق رسوله فی جمیع ما أَنزل اللّه یجب على أولئك حق معرفتكم قَال نعم أَ لیس هؤلاء یعرفون فلانا و فلانا قلت بلى قَال أَ ترى أَن اللّه هو الَّذی أَوقع فی قلوبهم معرفة هؤلاء و اللّه ما أَوقع ذلك فی قلوبهم إلَّا الشیطان لَا و اللّه ما أَلْهم الْمؤمنِین حقنا إلَّا اللّه عزّو جل (طبری آملی، بشارة المصطفى، ص۱۸۰).

4.. محمد بن مسعود قال كتب إلینا الفضل یذكر عن ابن أبی عمیر عن إبراهیم بن عبد الحمید عن عیسى بن أبی منصور و أبی أسامة الشحام و یعقوب الأحمر قالوا كنا جلوسا عند أبی عبداللّه علیه السلام فدخل علیه زرارة فقال إن الحكم بن عتیبة حدث عن أبیك أنه قال علیه السلامصل المغرب دون المزدلفة فقال له أبو عبداللّه علیه السلامأنا تأملته ما قال أبی هذا قط كذب الحكم على أبی قال فخرج زرارة و هو یقول ما أرى الحكم كذب على أبیه (کشی، اختیار معرفة الرجال، ص ۱۵۸).

5.. حدثنی أبو الحسن و أبو إسحاق حمدویه و إبراهیم ابنا نصیر قالا حدثنا الحسن بن موسى الخشاب الكوفی عن جعفر بن محمد بن حكیم عن إبراهیم بن عبد الحمید عن عیسى بن أبی منصور و أبی أسامة و یعقوب الأحمر قالوا كنا جلوسا عند أبی عبداللّه علیه السلامفدخل زرارة بن أعین فقال له إن الحكم بن عتیبة روى عن أبیك أنه قال له صل المغرب دون المزدلفة فقال له أبو عبداللّه علیه السلام بإیمان ثلاثة ما قال أبی هذا قط كذب الحكم بن عتیبة على أبی علیه السلام (کشی، اختیار معرفة الرجال، ص ۲۶۲).

6.. عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۲۵۹؛ کلینی، الکافی، ج۸، ص۳۰۴؛ صفار، بصائر الدرجات، ج۴، ص‌۴۲.


اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
170

پیام ملائکه را در آن سال دریافت کند،۱ بر لزوم حجت تأكید داشته است.

همچنین با توجه به اینکه عبداللّه‌‌ بن بکیر برای هر پیامبری وجود وصی را امری حتمی می‌دانسته،۲ باید گفت وی نیز به ضرورت حجت اعتقاد داشته است. دیگر اعتقاد وی مبنی بر غیر مقبول بودن عبادت كسانی که معتقد به امام نیستند،۳ شاهد دیگری بر اعتقاد او به لزوم وجود حجت است.

ضرورت شناخت و پیروی از امام علیه السلام

سیر منطقی مباحث امامت ایجاب می‌کند كه پس از اثبات لزوم حجت بر روی زمین، از ضرورت شناخت امام علیه السلام پرسش شود. روایات موجود با تأكید فراوان، معرفت امام هر عصر را برای مردمان آن روزگار واجب دانسته‌اند: «من مات و هو لایعرف امام زمانه، مات میتة جاهلیه».۴ با وجود تأكید فراوان امامان علیهم السلام بر ضرورت شناخت امام هر عصر، هیاهوی فراوان فرزندان امام حسن علیه السلام و فرزندان امام حسین علیه السلام، شناختِ امامِ بر حق را مشکل كرده بود؛ به‌گونه‌‌ای ‌که برخی شیعیان می‌گفتند: «صبر کنیم تا ببینیم که خود این دو شاخه بر چه کسی اتفاق می‌کنند».۵

در این میان، خاندان اعین با نقل روایاتی بر اهمیت شناخت امام هر عصر تأكید داشته‌اند. حمران از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که اهمیت شناخت امام هر عصر مساوی با حضور در خیمه قائم علیه السلام است.۶ وی در روایتی دیگر، از

1.. همان، ص۲۲۲.

2.. دیلمی، اعلام الدین، ص۴۶۴.

3.. نعمانی، الغیبة، ص۱۲۸۔۱۲۹.

4.. شیخ صدوق، کمال الدین، ج۲، ص۴۰۹.

5.. نوبختی، فرق الشیعه، ص۱۹.

6.. نعمانی، الغیبة، ص۳۳۱.

  • نام منبع :
    اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 901
صفحه از 208
پرینت  ارسال به