1.. فان.اس، علم کلام و المجتمع، ص۴۵۵.

2.. حدثنا محمد بن مسعود، قال حدثنی جبریل بن أحمد، قال حدثنی محمد بن عیسى بن عبید، قال حدثنی یونس بن عبد الرحمن، عن عمر بن أبان، عن عبد الرحیم القصیر، قال، قال لی أبو عبداللّه علیه السلام ایت زرارة و بریدا فقل لهما ما هذه البدعة التی ابتدعتماها أ ما علمتما أن رسول اللّه صلی الله علیه و اله قال كل بدعة ضلالة قلت له إنی أخاف منهما فأرسل معی لیثا المرادی فأتینا زرارة فقلنا له ما قال أبو عبداللّه علیه السلام، فقال و اللّه لقد أعطانی الاستطاعة و ما شعر، فأما برید فقال لا و اللّه لا أرجع عنها أبدا (کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۱۴۸؛ برای نمونه بیشتر نک: همان، ص۱۴۵، ۱۴۷۔۱۴۸، ۱۵۰، ۱۵۹۔۱۶۰).

3.. حدثنی حمدویه و إبراهیم ابنا نصیر، قالا حدثنا العبیدی، عن هشام بن إبراهیم الختلی و هو المشرقی، قال قال لی أبو الحسن الخراسانی كیف تقولون فی الاستطاعة بعد یونس فذهب فیها مذهب زرارة و مذهب زرارة هو الخطاء، فقلت لا، و لكنه بأبی أنت و أمی ما یقول زرارة فی الاستطاعة و قول زرارة فیمن قدر و نحن منه براء و لیس من دین آبائك، و قال الآخرون بالجبر و نحن منه براء و لیس من دین آبائك، قال فبأی شی‏ء تقولون قلت بقول أبی عبداللّه علیه السلام و سأل عن قول اللّه عزّو جل وَ للّه عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیهِ سَبِیلًا، ما استطاعته قال، فقال أبو عبداللّه علیه السلام صحته و ماله فنحن بقول أبی عبداللّه علیه السلام نأخذ قال صدق أبو عبداللّه علیه السلام هذا هو الحق (کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۱۴۵).

4.. شیخ صدوق در کتاب التوحید در باب استطاعت بیشتر روایاتی را نقل كرده که استطاعت قبل از فعل را بیان می‌کنند. همچنین روایات فراوانی در ذم اندیشه زراره در مسئله استطاعت در کتاب کشی وجود دارد که هیچ کدام از آنها را شیخ صدوق در آثارش، از جمله کتاب التوحید، نقل نکرده است، در حالی که روایات کشی در تأیید زراره را در التوحید آورده است.

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۶۰.

2.. اشعری، مقالات الاسلامیین، ص ۴۳.

3.. برای آشنایی بیشتر با این جریان‌ها نک: رحیمی، «تبیین استطاعت از منظر متکلمان امامیه تا قرن چهارم».

4.. شاهد بر این ادعا، روایات فراوانی است که در منابع حدیثی و رجالی شیعه آمده و به دیدگاه زراره در مورد مسئله استطاعت اشاره دارد؛ همچنین کتب فِرق، مثل مقالات اشعری (اشعری، مقالات الاسلامیین، ص۴۳)، زراره را یکی از نظریه‌پردازان شیعه در مسئله استطاعت معرفی کرده‌اند.

5.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۴۔ ۷۵.