61
اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

بود.۱ بی‌شک ‌استادان او و علومی که فرا گرفته بود، در ایجاد علاقه مندی به اهل‌بیت علیهم السلام بی‌تأثیر نبوده است. حمران پیش از گرایش به تشیع از قراء قرآن بود۲ و مشهور است كه قرائت را نزد بزرگانی چون ابوالاسود ظالم بن‌عمرو یا فرزندش (ابوحرب بن‌ابی‌الاسود) و عبید بن‌نضیله فراگرفت.۳ شاگردی حمران در نزد ابوالاسود دوئلی و فرزندش، می‌تواند نقش بسیار مؤثری ‌در ایجاد علاقه در حمران نسبت به اهل‌بیت علیهم السلام داشته باشد.۴ استاد دیگر حمران عبید بن نضیله،۵ از قراء عصر تابعان در کوفه و از اصحاب امیرالمؤمنین علیه السلام است.۶ حمران از ابوالاسود، فرزند ابوالاسود یا عبید بن‌نضیله قرائت را فرا گرفته است. در ترجمه این چند تن، آشکار شد که از علاقه‌مندان به امام علی علیه السلام بوده‌اند و می‌توان نتیجه گرفت که شاگردی نزد این افراد بر گرایش حمران به اهل‌بیت علیهم السلام تأثیر داشته است.

حمران بن‌اعین در حدیث نیز از اساتید متعددی بهره برده است که مهم‌ترین آنها ابوحرب بن‌ابی‌الاسود۷ و ابی‌طفیل عامر بن‌وائله لیثی۸ هستند. حمران علاوه بر

1.. ابوغالب زراری، رسالة ابى‌غالب، ص ۱۱۳۔۱۱۴.

2.. همان، ص۱۱۳.

3.. ذهبی، طبقات القرّاء، ج ۱، ص ۴۸.

4.. شیخ طوسی، رجال، ص ۱۳۲، ۱۹۴. ابوالاسود دوئلی ارادتمند امام علی علیه السلام و تشیع بود. وی از بزرگان تابعان و از اصحاب أمیرالمؤمنین علی بن‌ابی‌طالب بود و از جانب ایشان والی بصره شد و همراه علی علیه السلام در جنگ‌های صفین، جمل و نهروان شرکت جست. فرزندان وی نیز از ارادتمندان به اهل‌بیت علیهم السلامبودند. نقل شده است که وقتی دختر ابوالاسود فهمید که خلیفه اموی عسل فرستاده تا محبت اهل‌بیت علیهم السلام را از دل آنان بیرون کند، آنچه را خورده بود، پس آورد و نخواست با خوردن عسل، مهر آل علی علیه السلام را از دست بدهد.

5.. (شیخ طوسی، رجال، ص۷۲). در رجال طوسی نام این شخص، عبید بن‌نضله ضبط شده است.

6.. همان.

7.. ابن‌ابی‌حاتم رازی، تفسیر ابن‌ابی‌حاتم، ج ۱۰، ص ۳۳۸۰.

8.. ابن‌ماجه، سنن ابن‌ماجه، ج ۱، ص ۴۹۱؛ ج ۲، ص۱۰۴۱. عامر بن‌وائله لیثی از چهره‌های ‌صدر اسلام است که احادیث معروفی همچون ثقلین و غدیر را نقل کرده است (شیخ صدوق،‏ الخصال، ص ۶۵۔۶۶). او در همه جنگ‌های امام علی علیه السلام حضور داشت (ابن‌کثیر، تفسیر القرآ ن الکریم، ج ۹، ص ۱۹۰) و در برخی از آنها ‌پرچمدار امام بود (حاجی‌خلیفه، تقویم التواریخ، ص ۲۲۵). وی در سال ۶۵ هجری به سبب اینکه با ابن‌زبیر بیعت نکرد، به همراه محمد بن‌حنفیه و چند تن دیگر در شعب بنی‌هاشم زندانی شد (ابن‌سعد، طبقات، ج ۵، ص۲۲۰).


اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
60

ابوخالد جزو نخستین یاران امام سجاد علیه السلام بود و بعدها چند نفر دیگر به امامت امام سجاد علیه السلام گرایش پیدا کردند. همچنین بر اساس نقل ابوغالب، حمران بن‌اعین به دست ابوخالد کابلی به تشیع گرایش پیدا کرد؛ از این رو، می‌توان چنین برداشت كرد که حضور ابوخالد در کوفه پررنگ و احتمالاً درازمدت بوده است.

حمران

بر اساس نقل ابوغالب زراری، حمران به دست ابوخالد کابلی به تشیع گروید.۱ شواهد چنین می‌نمایاند كه گرایش حمران به تشیع به احتمال قریب به یقین، در زمان امام سجاد علیه السلام روی داده است. اگر دیدار حمران با ابوخالد در عراق واقع شده باشد، حتماً در عصر امام سجاد علیه السلام بوده است؛ زیرا ابوخالد در زمان حجاج از این شهر خارج شده است و اگر وی را در حجاز ملاقات کرده باشد، باز باید به احتمال زیاد در عصر امام سجاد علیه السلام بوده باشد؛ چون حمران با امام سجاد علیه السلام آشنا بوده، از آن حضرت حدیث استماع می‌کرده۲ و در مسائل علمی به ایشان مراجعه می‌کرده است.۳ این مسئله می‌تواند نشان از تشیع حمران در این زمان باشد؛ در نتیجه در هر دو صورت، تشیع حمران در عصر امام سجاد علیه السلام رخ داده است.

حیات علمی حمران قبل از تشیعش آغاز شده بود و وی علوم مختلفی را آموخته

1.. ابوغالب زراری، رسالة ابى‌غالب، ص۱۳۰ و ۱۳۵.

2.. شیخ مفید، الاختصاص، ص۲۹۷.

3.. حدثنا أحمد بن محمد عن الحسین بن سعید عن فضالة عن الحرث البصری قال أتانا الحكم بن عیینة قال إن علی بن الحسین قال إن علم علی كله فی آیة واحدة قال فخرج حمران بن أعین لیسأله فوجد علی بن الحسین قد قبض فقال لأبی جعفر علیه السلام إن الحكم بن عیینة حدثنا أن علی بن الحسین قال إن علم علی علیه السلام كله فی آیة واحدة قال أبو جعفر علیه السلام و ما تدری ما هو قال قلت لا قال هو قول اللّه تبارك و تعالى و ما أرسلنا من قبلك من رسول و لا نبی و لا محدث (صفار، بصائر الدرجات، ج۱، ص۳۶۹).

  • نام منبع :
    اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 939
صفحه از 208
پرینت  ارسال به