169
اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

شد. با از میان رفتن ارزشمندی و هدفمندی وجود عالم، عالم تکوین فلسفه وجودی خویش را از دست داده، از بین خواهد رفت.

خاندان اعین روایاتی نقل کرده‌اند که نشان می‌دهد این خاندان نیز وجود حجت را ضروری می‌دانسته‌اند. زراره از امام باقر علیه السلام می‌پرسد که آیا امکان دارد امامی از دنیا برود و پس از آن امام دیگری نباشد. امام علیه السلام می‌فرماید كه هرگز؛ مگر اینکه خداوند بر آن مردم غضب کرده باشد و بخواهد آنان را از بین ببرد.۱ عبدالاعلی بن‌اعین، در صورتی که او را از خاندان اعین بن‌سنسن بدانیم،۲ تأكید دارد كه وجود امام ضروری است تا آنچه به دین افزوده شده را بکاهد و آنچه کاسته شده را بیفزاید.۳ در این روایت ضرورت وجود حجت برای حفظ دین دانسته شده و در روایت زراره حفظ عالم تکوین مورد نظر بوده است. عبید بن‌زراره بر لزوم وجود حجت تأكید داشته است.۴

این خاندان افزون بر این دسته از روایات که در لزوم وجود حجت صراحت دارند، روایات دیگری نقل كرده‌اند كه به صورت ضمنی به این امر اشاره دارند. برای نمونه محمد بن‌حمران با اعتقاد به اینکه باید در هر شب قدر امامی باشد كه

1.. حدثنا أبی و محمد بن الحسن رضی اللّه عنهما قالا حدثنا سعد بن عبداللّه و عبداللّه بن جعفر قالا حدثنا یعقوب بن یزید عن أحمد بن هلال فی حال استقامته عن محمد بن أبی عمیر عن ابن أذینة عن زرارة قال قلت لأبی عبداللّه علیه السلام یمضی الإمام و لیس له عقب قال لا یكون ذلك قلت فیكون ما ذا قال لا یكون ذلك إلا أن یغضب اللّه عزّو جل على خلقه فیعاجلهم (شیخ صدوق، کمال الدین، ج۱، ص۲۰۴).

2.. در فصل نخست در ذیل معرفی این خاندان، گفتیم که شواهد نشان می‌دهد عبدالاعلی از فرزندان اعین بن‌سنسن نبوده است.

3.. حدثنا محمد بن الحسن رضی اللّه عنه قال حدثنا سعد بن عبداللّه و عبداللّه بن جعفر الحمیری جمیعا عن محمد بن عیسى عن علی بن إسماعیل المیثمی عن ثعلبة بن میمون عن عبد الأعلى بن أعین عن أبی جعفر علیه السلام قال سمعته یقول ما ترك اللّه الأرض بغیر عالم ینقص ما زادوا و یزید ما نقصوا و لو لا ذلك لا اختلطت على الناس أمورهم (شیخ صدوق، كمال‏الدین، ج۱، ص ۲۰۵).

4.. صفار، بصائر الدرجات، ص۵۱۶.


اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
168

جمله ماهیت، نسبت آن با نبوت، نشانه‌ها ‌و ملاک‌ها، مطرح بود.

در این بین زراره و خانواده‌اش حساسیت خاصی به مباحث امامت داشته‌اند و مسائل مهم امامت را تبیین كرده‌اند؛ به طوری که کمتر مسئله مهمی از مباحث امامت است که در آن، اندیشه‌ورزی نکرده باشند. در ادامه مهم‌ترین مباحث مطرح‌شده از سوی این خاندان را در عرصه امامت ارائه می‌كنیم.

نیاز عالم به وجود امام

از مهم‌ترین آموزه‌های ‌ائمه علیهم السلام در زمینه امامت، لزوم وجود حجت الهی، پیامبران و اوصیای آنان، در جهان است. این آموزه زیربنای بسیاری از مباحث امامت است؛ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌مثلاً بر اساس این آموزه، زمین هرگز خالی از حجت الهی نخواهد بود و عدم تبلیغ امامت امام در جامعه به معنای نبود امام در آن جامعه نیست. در روایات ضرورت وجود حجت، دو تفسیر عمده برای لزوم وجود امام علیه السلام مطرح شده است: برخی از روایات بقای زمین و آسمان را مرهون حضور امام دانسته‌اند و بیان کرده‌اند كه در صورت نبود امام علیه السلام این عالم از بین خواهد رفت. دسته دیگر روایات نیز بر نقش معنوی و تعلیمی امام تأكید دارند. در این دسته از روایات آمده است که نبود امام به بسته شدن باب معرفت الهی۱ و عبادت نشدن خداوند۲ خواهد انجامید.

با واکاوی دقیق این دو دسته از روایات، به این نتیجه می‌رسیم که این دو دلیل مختلف و متعارض نیستند، بلکه در امتداد هم و سبب و مسبب هستند؛ به این معنا که در صورت نبود امام علیه السلام بر روی زمین، راه شناخت حقیقت مسدود خواهد شد و چون حقیقت بندگی فقط با حجج الهی تحقق می‌پذیرد، خداوند عبادت نخواهد

1.. شیخ صدوق، كمال‏الدین، ج ۱، ص ۲۰۵.

2.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۹۵.

  • نام منبع :
    اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 972
صفحه از 208
پرینت  ارسال به