157
اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

امامت به ائمه علیهم السلام ۳. توجه راویان روایات امامت به حمران.

سؤالات فراوان حمران درباره مباحث امامت از نشانه‌های ‌دغدغه وی در این خصوص است. این پرسش‌ها در مباحث مختلف امامت بوده است؛ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌مثلاً در مورد صحیفه مختومه که علامت امامت است، از امام باقر علیه السلام سؤال کرده است؛ ۱ یا بر اساس ظاهر برخی آیات قرآن که گرفتاری‌ها و مصائب هر انسان را نتیجه معاصی او می‌دانند، درباره علت مصائب ائمه علیهم السلام برای حمران سؤال پیش آمده است.۲ حمران با این سؤال نیز مواجه بود كه آیا كسانی که پیرو اهل‌بیت علیهم السلام نیستند، از مؤمنان شمرده می‌شوند؟ ۳ این سؤال ارتباط تنگاتنگی به تعاملات جامعه شیعه آن روز با غیر شیعیان داشته است؛ ‌‌‌چرا که به دلیل اعتقاد نداشتن غیر شیعیان به ائمه‌ علیهم السلام، سؤالات، فراوانی درباره ارتباط با آنان، مثل ازدواج۴ یا اقتدا در نماز،۵ پیش می‌آمده است. حمران برای دریافت پاسخ این سؤالات به ائمه علیهم السلام مراجعه می‌کرده است.

عرصه دیگری که تلاش حمران در زمینه امامت را می‌نمایاند، عرضه اندیشه‌های ‌فِرق مختلف کوفه در موضوع امامت به ائمه اطهار علیهم السلام است. برای نمونه، حمران از مردمی نقل می‌کند که علی علیه السلام را امام می‌دانند و از دشمنانش دوری می‌جویند؛ اما در مورد امام بعد از آن حضرت علیه السلام، به منصوب بودن شخص خاصی معتقد نیستند و می‌پندارند که امامت در بین فرزندان علی علیه السلام است و بر هر یک از آنان كه اجماع شود، وی امام است كه امام صادق علیه السلام این اندیشه را باطل می‌داند.۶ در موضوع مدعیان مهدویت، حمران به امام باقر علیه السلام می‌گوید: «فرزندان امام حسن علیه السلام و

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۳۵.

2.. همان، ص۲۶۱، ۲۶۲.

3.. همان، ج۲، ص۳۸۲.

4.. شیخ صدوق، من ‏لایحضره ‏الفقیه، ج ۳، ص۴۰۸.

5.. شیخ طوسی، تهذیب‏الأحكام، ج۳، ص۲۸.

6.. نعمانی، الغیبة، ص۱۳۵.


اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
156

از دیگر شواهدی که توجه حمران به مباحث امامت را نشان می‌دهد، مقایسه وی با معاصرانش، همچون جابر بن‌یزید جعفی و ابوحمزه ثمالی است. بیشتر روایات جابر بن‌یزید جعفی۱ و ابو حمزه ثمالی۲ در حوزه مقامات و فضائل اهل‌بیت علیهم السلام است؛ اما جهت روایات حمران به سوی شناخت شاخصه‌ها ‌و ویژگی‌های امامت است. چرایی توجه فراوان حمران به مسئله امامت را شاید بتوان در این دانست که حمران و زراره قبل از تشیع، از شاگردان حکم بن‌عتیبه بودند۳ و ابتدا مذهبی غیر امامی داشته‌اند. همچنین مسئله امامت، كه مهم‌ترین وجه تمایز تشیع از تسنن است، در آن زمان در جامعه شیعه مطرح بوده است؛ از این رو حمران سؤالات فراوانی در مسئله امامت داشته است. نیاز شخصی به شناخت کامل‌تر مباحث امامت، حمران را به سوی دانستن و آموختن این مباحث سوق داد؛ به‌گونه‌‌ای ‌که می‌شود وی را پژوهشگری در عرصه امامت دانست. با توجه به پی‌گیری‌های ‌فراوان حمران برای شناخت امامت و همچنین به سبب آنکه وی از نخستین عالمان آل‌اعین بوده و نقش فعالی در گرایشات و اندیشه‌های ‌این خاندان داشته، نگاهی به تلاش‌های وی در عرصه امامت خواهیم داشت.

حمران و تبیین و ترویج آموزه امامت

تلاش حمران برای روشن شدن ابعاد مسئله امامت، در سه مؤلفه قابل مشاهده است: ۱. سؤالات فراوان حمران درباره امامت ۲. عرضه روایات و ابهامات مسائل

1.. حقانی فضل، «دیدگاه‌های ‌کلامی جابر بن‌یزید جعفی»، ص۶۸.

2.. رک: حرزالدین، مسند ابی‌حمزه ثمالی، کتاب الحجه.

3.. کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۲۱۰.

  • نام منبع :
    اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 926
صفحه از 208
پرینت  ارسال به