از گناهان بازمی‏دارد. یقین، قناعت،‏ صبر، شکر، حلم، حسن خلق، سخاء،^۱ غیرت، شجاعت،^۲ راستگویی و ادای امانت، تعدادی از مهم‎ترین مکارم اخلاقی به شمار می‏روند.^۳ معصوم این مکارم اخلاقی را دارد^۴ و به طور ویژه و کامل از آنها برخوردار است؛ زیرا فضایل اخلاقی از لشکریان عقل است و جنود عقل تنها در پیامبران و اوصیا و مؤمنان ویژه فراهم آمده و جمع شده است.^۵ این مطلب بدیهی است که بسیاری از گناهان به دلیل نبود یا کمبود ورع، قناعت، صبر، حلم، حیا، شجاعت، غیرت، راستگویی و ادای امانت است. ازآنجاکه معصوم این فضایل و دیگر فضایل را به طور کامل دارد، طبعاً از بسیاری از گناهان مصون خواهد بود.^۶

ممکن است به ذهن برسد که داشتن فضایل اخلاقی - هرچند در حد اعلا باشد- سبب عصمت انسان از گناه نمی‏گردد؛ اما نباید از این نکته غفلت کرد که هر یک از عوامل شمرده شده در این نوشتار، طبق دیدگاه آیات و روایات، بخشی از عوامل عصمت است؛ نه تمام علت آن.

یک بار دیگر تأکید بر این نکته لازم است که آراستگی معصومان به فضایل و پیراستگی آنان از رذایل، نتیجه تلاش گسترده و پیوسته خود آنان^۷ و امدادهای

برای این مطلب را برای آنان قرار داده است.^۱ افزون بر آن، مؤمنان را به طور خاص تأیید و یاری کرده است؛^۲ اما تأیید، کمک و یاری خدای سبحان برای معصوم، ویژه است. از آیات^۳ و روایات استفاده می‏شود که یکی از این تأییدات، این است که پیامبران و امامان با روح‏القدس و روح ایمان و روح قوه و روح شهوات تأیید شده‏اند.^۴ طبق این حدیث، معصومان با روح‏القدس اشیا را می‏شناسند و با روح ایمان از مخالفت خدا می‏هراسند و با روح قوت، توان فرمان‏بری خدا می‏یابند و با روح شهوت، به اطاعت خداوند، علاقه‏مند و از نافرمانی او منزجرند. این روح‏ها دچار آسیب می‏شوند، جز روح‏القدس که غفلت، بی‏توجهی، خواب و خیال‏بافی در او راه ندارد.^۵ از تعدادی از آیات و روایات استفاده می‏شود که روحی ویژه به پیامبر و ائمه علیهم السّلام کمک می‏رساند.^۶ تعدادی از شارحان روایات، این روح را غیر از روح‏القدس دانسته‏اند.^۷

برخورداری از فضایل والا

فضایل اخلاقی برای همه انسان‏ها نجات‏بخش است و آنها را از بسیاری