37
منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)

حکمتی عظیم است و اگر در اختیار دیگر انسان‏ها قرار داده نشده، به این دلیل است که چنین کار بزرگی هم از آنان خواسته نشده است.

تأیید و نصرت (امداد)

از تعدادی آیات و روایات استفاده می‏شود که معصومان علیهم السّلام از سوی خدای سبحان تأیید، حمایت و کمک شده‏اند. این مفهوم با تعبیرهای گوناگون بیان شده است. بسیاری از این متون دارای اطلاق۱ و حاوی قرائنی هستند که نشان می‏دهد محفوظ بودن معصوم از گناه (و خطا) از سوی خدای سبحان تضمین شده است. بر اساس برخی از این متون، این تأیید و حمایت را می‏توان از دیدگاه زمان از قبل از خلقت معصومان تا پایان عمر آنان دانست. ازآنجاکه این متون فراوان هستند، به‎ناچار باید به ذکر تعداد معدودی از آنها بسنده کرد. تعبیر به‎کاررفته در قرآن برای این موضوع، «تثبیت» است: (وَ إِن كَادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ ٱلَّذِى أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِىَ عَلَيْنَا غَيْرَهُ وَ إِذًا لَّا تَّخَذُوكَ خَلِيلاً * وَ لَوْلَا أَن ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدتَّ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَئْا قَلِيلاً؛۲ و همانا نزدیک بود که ترا فریب داده و از آنچه به تو وحی کردیم غافل شوی و چیز دیگر بر ما فرابندی تا مشرکان ترا دوست خود گیرند * و اگر ما تو را ثابت‏قدم نمی‏ساختیم نزدیک بود کمی به آنها تمایل کنی). در این

1.. ممکن است گفته شود که شاید خدای متعال در این آیات در مقام بیان اطلاق نبوده؛ پس اطلاق گیری، صحیح نیست. در جواب باید گفت: اولاً گوینده حکیم هنگامی که کلام خود را مطلق یا عام بیان کند در حالی که برایش ممکن است برای آن با قرینه متصله یا منفصله، مُقید یا مُخصِّصی بیاورد؛ عموم عقلا از کلام او اطلاق و عموم استفاده می‏کنند؛ ثانیاً شاهد صحت اطلاق‏گیری، اخذ به اطلاق از سوی اندیشمندانی است که به تبیین این آیات پرداخته‏اند؛ مانند علامه طباطبائی، فخر رازی و علامه حلی (الحلی، الالفین، ص۱۰۰)؛ ثالثاً مهم‏تر از این دو استدلال، استشهاد معصوم به این آیات برای استفاده منشأ بودن اصطفاء برای عصمت انبیا علیهم السّلام است؛ مانند: الاحتجاج، ج۲، ص۴۲۶ که امام رضا علیه السّلام به آیه ۳۳ سوره آل عمران استشهاد کرده‏اند: «ان اللّٰه اصطفی الطبرسی، آدم ونوحاً وآل ابراهیم وآل عمران علی العالمین».

2.. اسرا: ۷۳ ـ ۷۴.


منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)
36

دلالت دارد، این آیه است: (وَ أَنَا ٱخْتَرْتُكَ فَاسْتَمِعْ لِمَا يُوحَىٰ).۱ این آیه خطاب به حضرت موسی علیه السّلام است. ازآنجاکه فاعل اختیار، خدای سبحان با علم، قدرت و حکمت بی‏پایان است و متعلق اختیار از بُعد زمان، مکان و ابعاد دیگر آن، مطلق است و حکیمانه نیست که خدای سبحان کسی را برگزیند که مصون از گناه (و خطا) در ابعاد گوناگون نیست؛ این آیه دلالت می‏کند که این اختیار، تضمین کننده عصمت مطلق مختار (معصوم) از هرگونه گناه و خطا خواهد بود.

قرآن خدا را آگاه از غیب می‏داند و اینکه او هیچ‏کس را بر غیب آگاه نمی‏سازد مگر رسولی که از او راضی شده که او را از پیش و پس محافظت خواهد کرد:(إِلَّا مَنِ ٱرْتَضَىٰ مِن رَّسُولٍ فَإِنَّهُ‏يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا).۲ در این آیه هم رضایت خدا از رسول نه مقید به زمان است و نه مکان و حیطه خاصی. از این آیه نیز می‏توان برداشت کرد که رضایت مطلق خدا، تضمین‏کننده عصمت مطلق رسول خواهد شد. در ادامه این آیه، دلیل این همه تدابیر امنیتی توضیح داده شده است. یکی از مأموریت‏های مهم رسول، ابلاغ پیام الهی به مخاطبان وحی است و این کار باید در نهایت دقت و امانت انجام پذیرد؛ ازاین‎رو از سویی برای این کار، فردی گزینش می‏شود که همه کارهایش مورد پذیرش خداست؛ از سوی دیگر، به دلیل اهمیت ویژه این کار، همه امکانات لازم برای این کار مانند تأیید به روح‏القدس و علم ویژه در اختیار او قرار داده خواهد شد. نباید از یاد برد که در این آیه، ابلاغ به رسولان نسبت داده شده و آنان با اختیار خویش، این بار سنگین را به سرمنزل مقصود خواهند رساند. از همین توضیح دانسته می‏شود که قرار دادن این همه امکانات در اختیار رسولان به دلیل سنگینی این مأموریت است و این فعل الهی، حاوی

1.. طه: ۱۳.

2.. جن: ۲۷.

  • نام منبع :
    منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 762
صفحه از 258
پرینت  ارسال به