33
منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)

سبحان دارد. این گزینش مطلق، مستلزم عصمت آنان از گناه (و خطا) است.۱ توضیح مطلب اینکه به طور نمونه، خدای سبحان درباره ویژگی حضرت ابراهیم، اسحاق و یعقوب علیهم السّلام می‏فرماید: (وَ إِنَّهُمْ عِندَنَا لَمِنَ ٱلْمُصْطَفَيْنَ ٱلْأَخْيَارِ۲ «و آنان در پیشگاه ما جدّاً از برگزیدگان نیکان‏اند». دو واژه «المصطفین» و «الاخیار»، «برگزیده‏ بودن و نیک بودن در همه افعال و تروک» را در بر می‏گیرد؛ زیرا برای استثنا می‏توان گفت: «فلان من المصطفین الاخیار الا فی کذا». معنای استثنا این است که اگر استثنا نمی‏کرد، «مستثنا» در «مستثنا منه» داخل می‏بود؛ پس این آیه، دلالت دارد که این انبیا (و بقیه پیامبران الهی) در همه امور، از «مصطفین اخیار» هستند و این استثنا، با سرزدن گناه از آنان منافات دارد. پس این آیه دلالت دارد که «اصطفا»، یکی از مناشی عصمت این پیامبران علیهم السّلام است. بقیه آیاتی که حاوی تعبیرهایی مانند اصطفا، اجتبا، اختیار و ارتقا هستند نیز توضیحی مشابه این آیه دارند.۳

قرآن حضرت ابراهیم، اسحاق و یعقوب علیهم السّلام را نزد خویش «مصطفَی و اَخیار»۴ می‏داند؛ و حضرت اسماعیل یسع و ذا الکفل علیهما السّلام را از «اخیار» (برترین‏ها) برمی‏شمرد.۵

1.. برای دیدن استدلال فخر رازی به آیات اصطفا و استفاده اطلاق آنها برای اثبات عصمت. ر.ک: الرازی، کتاب الاربعین فی اصول الدین، ج۲، ص۱۱۹ - ۱۲۰.

2.. ص: ۴۷.

3.. برای این توضیح، از عبارات فخر رازی استفاده شده است. ر. ک: الرازی، کتاب الاربعین فی اصول الدین، ج۲، ص۱۱۹ ـ ۱۲۰ و الرازی، التفسیر الکبیر، ج۳، ص۴۵۶ - ۴۵۷.

4.. فخر رازی نقل کرده که علما به اطلاق واژه «اخیار» در این آیه بر عصمت انبیا علیهم السّلام استدلال کرده‏اند و ظاهراً خود وی هم این مطلب را پذیرفته است. ر.ک: الرازی، التفسیر الکبیر، ج۲۶، ص۴۰۰.

5.. (وَ ٱذْكُرْ عِبَـٰدَنَا إِبْرَاهِيمَ وَ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ أُولِى ٱلْأَيْدِى وَ ٱلْأَبْصَارِ * إِنَّـا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى ٱلدَّارِ * وَ إِنَّهُمْ عِندَنَا لَمِنَ ٱلْمُصْطَفَيْنَ ٱلْأَخْيَارِ * وَ ٱذْكُرْ إِسْمَـٰعِيلَ وَ ٱلْيَسَعَ وَ ذَا ٱلْكِفْلِ وَ كُلٌّ مِّنَ ٱلْأَخْيَارِ) ص: ۴۵ - ۴۸؛(( «و بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب را که نیرومند و دیده‏ور بودند به یادآور * ما آنان را با موهبت ویژه‏ای ـ که یادآوری آن سرای بود ـ خالص گردانیدیم. * و آنان در پیشگاه ما جدّا از برگزیدگان نیکانند. * و اسماعیل و یسَع و ذو الکفل را به یاد آور [که] همه از نیکان‏اند».


منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)
32

گزینشی که حاوی عصمت آنان از همه گناهان است. البته این گزینش، همراه پیمانی است که خداوند از آنان گرفته برای آلوده نشدن به دنیاپرستی که یکی از منشأهای مهم آلوده شدن به گناهان است و خدا دانسته که آنان به این پیمان، وفا خواهند کرد:

اللَّهُمَّ لَک الْحَمْدُ عَلَی مَا جَرَی بِهِ قَضَاؤُک فِی أَوْلِیائِک، الَّذِینَ اسْتَخْلَصْتَهُمْ لِنَفْسِک وَدِینِک... بَعْدَ أَنْ شَرَطْتَ عَلَیهِمُ الزُّهْدَ فِی زَخَارِفِ هَذِهِ الدُّنْیا الدَّنِیةِ وَزِبْرِجِهَا، فَشَرَطُوا لَک ذَلِک، وَعَلِمْتَ مِنْهُمُ الْوَفَاءَ بِهِ؛ فَقَبِلْتَهُمْ وَقَرَّبْتَهُمْ... وَأَهْبَطْتَ عَلَیهِمْ مَلَائِکتَک، وَکرَّمْتَهُمْ بِوَحْیک، وَرَفَدْتَهُمْ بِعِلْمِک... .۱

بدیهی است کسی که آلوده به گناه باشد، برای خدا و دین او خالص نیست و نمی‏توان گفت که خدا وی را برای خود خالص ساخته است (بلکه او در ارتکاب گناه، اسیر هوای نفس خویش یا شیاطین جن و انس است) و در همین حد، مشرک است و خالص نیست.

اصطفا و مانند آن

در تعدادی از آیات و روایات، تعبیرهایی مانند اصطفا،۲ اجتبا، اختیار، ارتضا و مشتقات آنها درباره معصومان علیهم السّلام به کار رفته است. این تعبیرها و مانند آنها۳ به دلالت مطابقی یا التزامی، دلالت بر گزینش مطلق معصومان از سوی خدای

1.. ابن‎المشهدی، المزار الکبیر، ص۵۷۳.

2.. برای نمونه، در نامه امام علی علیه السّلام به معاویه چنین آمده است: «نَحْنُ أَهْلَ الْبَیتِ اخْتَارَنَا اللَّهُ وَاصْطَفَانَا وَجَعَلَ النُّبُوَّةَ فِینَا وَالْکتَابَ لَنَا وَالْحِکمَةَ وَالْعِلْمَ وَالْإِیمَانَ وَبَیتَ اللَّهِ وَمَسْکنَ إِسْمَاعِیلَ وَمَقَامَ إِبْرَاهِیمَ فَالْمُلْک لَنَا وَیلَک یا مُعَاوِیةُ وَنَحْنُ أَوْلَی بِإِبْرَاهِیمَ وَنَحْنُ آلُهُ وَآلُ عِمْرَانَ وَأَوْلَی بِعِمْرَانَ وَآلُ لُوطٍ وَنَحْنُ أَوْلَی بِلُوطٍ وَآلِ یعْقُوبَ وَنَحْنُ أَوْلَی بِیعْقُوبَ وَآلِ مُوسَی وَآلِ هَارُونَ وَآلِ دَاوُدَ وَأَوْلَی بِهِمْ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَوْلَی بِهِ وَنَحْنُ أَهْلَ الْبَیتِ الَّذِینَ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَطَهَّرَهُمْ تَطْهِیرا»؛ ثقفی، الغارات، ج۱، ص۱۱۹؛ و نیز ر.ک: الکلینی، الکافی، ج۱، ص۱۹۹ ـ ۲۰۰.

3.. المسعودی، مروج ‏الذهب، ج۱، ص۴۲؛ المجلسی، بحار الأنوار، ج۵۴، ص۲۱۳، ح ۱۸۴.

  • نام منبع :
    منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 886
صفحه از 258
پرینت  ارسال به