1.. «... وجَعَلَ بَینَهُم وبَینَ إخوانِهِم وبَنی عَمِّهِم والأَدنَینَ فَالأَدنَینَ مِن ذَوی أرحامِهِم فُرقانًا بَینًا، یعرَفُ بِهِ الحُجَّةُ مِنَ المَحجوجِ، والإِمامُ مِنَ المَأمومِ، بِأَن عَصَمَهُم مِنَ الذُّنوبِ، وبَرَّأَهُم مِنَ العُیوبِ، وطَهَّرَهُم مِنَ الدَّنَسِ، ونَزَّهَهُم مِنَ اللَّبسِ، وجَعَلَهُم خُزّانَ عِلمِهِ، ومُستَودَعَ حِکمَتِهِ، ومَوضِعَ سِرِّهِ.»؛ الطوسی، الغیبة، ص۲۸۸، ح ۲۴۶؛ الطبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۵۴۰، ح ۳۴۳. با اینکه فعل «عَصَمَ» در این روایت و مانند آن با اختیار معصوم منافات ندارد، تبیین سید مرتضی درباره اطلاق و استعمال این فعل و عدم منافات آن با اختیار معصوم، قابل توجه است. ر.ک: الشریف المرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ج۳، ص۳۲۵.

2.. پس به دنبال او فرستاد و خدا او را حفظ کرد و یحیی (از انجام گناه) امتناع ورزید و با آن مخالفت کرد.

3.. السیوطی، الدر المنثور، ج۴، ص۲۶۳.

1.. ازآنجاکه از دیدگاه آیات و روایات، حفظ معصوم از گناه، نتیجه دو عامل (امداد الهی و تلاش معصوم در ترک گناه) است، در بررسی آیات و روایات بیان‏کننده نقش خدا، الزاماً نمی‏توان در پی «علت تامه» برای حاصل ‏شدن عصمت برای معصوم بود؛ بلکه نقش خدا، جزء العله برای حصول عصمت برای معصوم است.

2.. دربارۀ این مطلب، در صفحات آینده، توضیحات بیشتری ارائه خواهد شد.

3.. این تعبیر در روایات متعدد به چشم می‏خورد. از جمله ر.ک: الهلالی، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۲، ص۶۷۹؛ الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج۹، ص۵۳۱ (به نقل از رِسَالَةِ الْمُحْکمِ وَالْمُتَشَابِه نوشته سید مرتضی)؛ المجلسی، بحار الأنوار، ج۹۰، ص۴۷ (به نقل از رساله نعمانی). همچنین ر.ک: الکلینی، الکافی، ج۱، ص۴۸۰ (متن مورد استشهاد در این روایت اگرچه سخن معصوم نیست؛ اما سکوت معصوم در برابر آن را می‏توان کاشف از رضایت وی از محتوای آن دانست).

4.. الکلینی، الکافی، ج۱، ص۴۴۶؛ عده‌‌ای از علما، الأصول الستة عشر، ص۱۲۱، ابن قولویه، کامل الزیارات،(( ص۳۱۸؛ ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۱؛ ابو بابویه، عیون أخبار الرضا علیه السّلام، ج۲، ص۲۷۴؛ الطوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۹۷؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل أبی طالب علیهم السّلام، ج۲، ص۲۴۵؛ ابن المشهدی، المزار الکبیر، ص۲۴۸، ۵۲۷ و ۵۶۲ و الکفعمی، البلد الأمین و الدرع الحصین، ص۲۹۹.