197
منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)

۱. مفهوم و مراد از عصمت چیست؟

۲. آیا مقصود از خطا در این تعبیر، خطا در معارف و احکام است یا خطا در موضوعات یا هر دو؟

۳. چه عواملی مصونیت معصوم از خطا را تضمین می‏کند؟

۴. محدوده رخداد خطا در این مسئله، اندیشه معصوم است یا عمل او؟ به عبارت دیگر، رابطه علم و عصمت از خطا چگونه است؟

پاسخ‏گویی به همه پرسش‏های فوق می‏طلبد که این مسئله در دو محور مورد توجه قرار گیرد: «ماهیت عصمت از خطا»، «عوامل عصمت از خطا».


منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)
196

مقدمه

همان‎گونه که گذشت، از دیدگاه همه متکلمان مسلمان، یکی از شرایط پیامبر، عصمت است. امامیه و برخی دیگر از فرق اسلامی، عصمت را از شرایط امام نیز می‏دانند. اگرچه عصمت، مصونیت معصوم از گناه و خطا۱ را در بر دارد؛ اما همه فرق اسلامی در محدوده عصمت اتفاق‏نظر ندارند.۲ هدف از این بخش، بررسی مسئله عصمت معصوم از خطا از دیدگاه آیات و روایات است.۳ دو محور مهم این مسئله، ماهیت و عوامل آن است. برای روشن شدن ابعاد عصمت از خطا، باید به چهار پرسش پاسخ داد:

1.. تعدادی از دانشمندان «عصمت معصومان از خطا» را (بیشتر به جمال و برخی از آنان با تفصیل) مطرح کرده‏اند؛ مانند ابن‎بابویه، الاعتقادات، ص۹۶؛ همو، الامالی، ص۶۳۹؛ الشیخ المفید، النکت الاعتقادیة، ص۳۷، همو، أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، ص۶۲؛ الحلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ص۳۵۰؛ همو، نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۴۲ - ۱۵۸؛ المجلسی، بحار الانوار، ج۱۱، ص۸۹ - ۹۶؛ الطباطبائی، شیعه در اسلام، ص۱۴۱ - ۱۴۲.

2.. برای نمونه، ابن‎حمدان (م ۶۹۵ ق)، پیامبران را تنها در ابلاغ پیام الهی معصوم می‏داند و در غیر این کار از خطا، لغزش، فراموشی، سهو و گناهان صغیره معصوم نمی‏داند. ر.ک: ابن حمدان، نهایة المبتدئین فی أصول‏الدین، ص۶۰.

3.. پیش از آنکه ادله نقلی بر عصمت انبیا علیهم السّلام از سهو (و گناه) دلالت کند، ادله عقلی بر عصمت آنان از این امور دلالت دارد (برای نمونه ر.ک: ابن‎میثم بحرانی، قواهد المرام، ص۱۲۵ - ۱۲۷؛ الطباطبائی، المیزان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۳۶ - ۱۳۷). برای اطلاع بیشتر درباره تقدم ادله عقلی بر عصمت انبیا بر ادله نقلی یا عدم تقدم آن، ر.ک: یوسفیان و شریفی، پژوهشی در عصمت معصومان، ص۹۵ - ۹۸.

  • نام منبع :
    منشأ عصمت از گناه و خطا (نظریه ها و دیدگاه ها)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 877
صفحه از 258
پرینت  ارسال به