سخن پژوهشکده

از آغاز آفرینش آدمی، انبیا و اوصیای الهی نقش اساسی در تربیت و رشد انسان و در نتیجه پیدایش، تحول و سامان دهی تمدن‏ها و فرهنگ‏های جوامع بشری داشته‏اند. بسیاری از انسان ها در ادوار مختلف تاریخ، با تکیه بر آموزه های این هادیانِ الهی، در پی سعادت و رستگاری دنیا و آخرت خویش بوده اند؛ در اندیشه شیعیان امامی نیز پیامبر و امام، یگانه راهنمایانی‏ هستند که می‏توانند انسان را در مسیر پر فراز و نشیب آغاز تا انجام و مبدأ تا معاد، از فرو افتادن در راه‏های متفرق منتهی به گم‏گشتگی بازدارند و با نشان دادن «راه‏های سلام» با سلامت به منزلگه مقصود که آرمیدن در جوار رحمت الهی است، برسانند. این تلقی از هادیان الهی که معتقد است ایشان در مقام راهبری الهی در ظاهر و باطن، انسان را در مسیر منتهی به رحمت الهی پیش می‏برد، غالباً با پشتوانه آموزه‏هایی صورت می‏گیرد که به ویژگی‏های این راه‏بران نظر دارند. در میان این آموزه‏ها، آموزه عصمت، ای بسا بیش از دیگر آموزه‏ها سزاوار ژرف‏کاوی باشد. زیرا درستی و سلامت آموزه‏ها و تعلیمات این راهنمایان در گرو مصونیت کامل ایشان از هرگونه خطا و لغزش و انحراف است، تا بدین وسیله انسان به معرفت و شناختی اطمینان‏بخش دست یابد و در سایه آرامشِ حاصل از آن در مسیر سعادت گام بردارد.

بررسی آیات و روایات و نیز منابع تاریخی به خوبی نشان می دهد که اندیشه عصمت و اعتقاد به مصونیت پیامبر و امامان از بدو پیدایش اسلام مطرح بوده و در تاریخ اندیشه اسلامی و شیعی مورد مطالعه، تأمل و نظریه پردازی از سوی اندیشمندان قرار گرفته است. آثار فراوانی با رویکردهای مختلف در موضوعات مرتبط با عصمت تولید شده است، اما تنوع و تعدد دیدگاه ها که گاه با مبادی و مبانی مختلف به تبیین مسأله پرداخته‏اند، این موضوع را همچون بسیاری از موضوعات و مسائل اعتقادی نیازمند بازخوانی و بازشناسی مجدد بر پایه عقل و معارف قرآن و حدیث، با نگاهی تاریخی ساخته است.