فصل دوم:

بررسی دیدگاه فلاسفه

عبارات بسیاری از فلاسفه، حاکی از آن است که معصوم، دارای جوهره‏ای ویژه است که همه فضایل نظری و عملی را به‏سرعت درمی‏یابد و یا دارای ملکه عدالت‏ یا نفس قدسیه‏ است. همچنین ظاهر این عبارات، وقوع عصمت را به خود معصوم باز می‏گردانند. همچنین گذشت که برخی فیلسوفان، قائل به نظریه امر بین الامرین یا مانند آن هستند. در هر صورت همان‎گونه که گذشت، همه این عبارات باید در پرتو مبانی فلاسفه فهم و ارزیابی شود. همان‏طور که توضیح داده شد، بنا بر اصل مسلم نزد همه فلاسفه، تحقق هر ممکنی، نیازمند علت است و اراده معصوم، یکی از ممکنات است که برای به وجود آمدن، نیاز به علت دارد و این علت نمی‏تواند خود معصوم باشد؛ پس تحقق اراده معصوم نیازمند علتی است و آن علت نیز نیازمند علتی دیگر تا به خدای سبحان منتهی شود. پس با این تحلیل، فعل معصوم نیز وابسته به خداست. نتیجه این بررسی، چیزی جز مجبور بودن معصوم در افعال خویش نیست. همان‎گونه که توضیح داده شد، ظاهراً تفاوت تعبیرهای فیلسوفان در تبیین مفهوم عصمت و یا پذیرش امر بین الامرین (با توجه به تفسیری که خود آنان برای آن دارند) تفاوتی در