77
تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن

در سوره انعام ضمن بیان استکبار کفار می‏فرماید: (وَلݠَوݧْ ںݐݦَرݦݩݐَّلݠݧْںݩݐاٰ عَلَیْكَ كِتاٰبًا ڡݨݐݭٖی قِرݧْطاٰسٍ فَلَمݧݨݧَسݧݩُوهُ بِاَیݧْدٖىݪݔهِمْ؛ اگر قرآن را در کاغذی هم نازل نماییم تا آنها آن را لمس نمایند).۱ این آیه می‏فرماید اگر کفار قرآن را با دست خود نیز لمس نمایند و آن را درک کنند، باز دست از لجاجت برنمی‏دارند و آن را سحر می‏خوانند. این آیه نیز شدت برخورد و عمق لمس را بیان می‏دارد.

در آیه تیمم، خداوند سبحان می‏فرماید: (أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیمَّمُوا صَعیداً طَیباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکمْ وَأَیدیکم ؛ یا با زنان همبستر شده و آبی نیافتید؛ پس خاک پاکیزه‏ای بجویید و صورت‏ها و دست‏هایتان را مسح کنید).۲

بنا بر نظر فقهای شیعه، منظور از لمس زن در این آیه، جماع است.۳ با توجه به بیانات علمای شیعه باز این آیه بیانگر تعامل بیشتر واژه «لمس» نسبت به واژه «مس» با مورد برخورد خود است.

خداوند در قرآن درباره ولادت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و اتفاقاتی که در آسمان افتاد، می‏فرماید: (وَأَنَّا لَمَسْنَا السَّماءَ فَوَجَدْناها مُلِئَتْ حَرَساً شَدیداً وَشُهُبا؛ و ما به آسمان رسیدیم، پس آن را یافتیم که پر از نگهبانان نیرومند و تیرهای شهاب است).۴

با همنشینی «لَمَسْنَا» و «فَوَجَدْناها» معلوم می‏گردد که «مس» به گونه‏ای محقق می‏شود که فرد با مس، به یافته‏ای رسیده و چیزی را وجدان می‏نماید. مفسران نیز قریب به همین معنا را در نظر می‏گیرند، آنها می‏گویند: مراد نزدیک شدن به آسمان است.۵ در این آیه نیز ما از واژه «لمس» درک عمیق‏تری نسبت

1.. انعام: ۷.

2.. نساء: ۴۳ و مائده: ۶.

3.. طیب اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۸۹؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۲۰۷؛ طبرسی، مجمع البیان ‏، ج۳، ص۸۲.

4.. جن: ۸.

5.. طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۴۲.


تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن
76

و لام عهد ذکری است؛ یعنی آن عذابی که در آیه قبل آمده از ما رفع نما!

با توجه به آنچه درباره معنای «کشف» ذکر شد و با التفات به این مطلب که واژه کشف در مقابل واژه مس قرار دارد، معنای مس می‏شود وضع نمودن و قرار دادن، آن هم نه به شکل قانون که تنها ثمره انذار و هشدار را داشته باشد، بلکه وضع نمودن به نحوی که قابل حس و درک برای مخاطب باشد.

از آنچه بیان شد این نتیجه حاصل می‏آید که بین مس و واژگان مشابه تفاوت‏های ظریفی وجود دارد که دقت در این تفاوت‏ها نتایج بسیار خوبی را در مسئله شرور به دست می‏دهد. لذا در این بخش بیشتر به دنبال این تفاوت‏ها هستیم و از این رهگذر پی‏جوی این نکته می‏شویم که چرا وقتی قرآن درباره «شر» صحبت می‏کند، از واژه «مس» بهره می‏برد؟

واژه «لمس» و مشتقات آن در قرآن، فراوان به کار می‏رود. وقتی به موارد کاربرد آنها مراجعه می‏شود، این نکته حاصل می‏گردد که انسان در لمس تعامل بیشتری با مورد لمس برقرار می‏کند تا در مورد مس. گویا در مس، انسان یک برخورد کلی با مورد پیدا می‏کند، حال آنکه در لمس، این برخورد شدیدتر و عمیق‏تر می‏شود و فرد، مورد لمس را بهتر و بیشتر درک می‏نماید.

(يَوْمَ يَقُولُ ٱلْمُنَافِقُونَ وَ ٱلْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا ٱنظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِن نُّورِكُمْ قِيلَ ٱرْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا ݩ؛ روزی که مردان و زنان منافق به کسانی که ایمان آورده‏اند می‏گویند: به خاطر ما درنگ کنید و مهلت دهید یا به سوی ما بنگرید تا از نورتان روشنی گیریم به آنها گفته می‏شود: به پشت سرتان بازگردید و نوری بجویید).۱ «التماس» در این آیه به معنای دریافت کردن می‏باشد که شدتی بیشتر از مس نمودن دارد.

1.. حدید: ۱۳.

  • نام منبع :
    تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1315
صفحه از 347
پرینت  ارسال به