توصیف شر در همنشینی با واژه مس

واژگانی که با شرور دنیوی همنشین می‏شوند، با واژگانی که همنشین شرور اخروی می‏شوند متفاوت هستند. برای نمونه خداوند در برخی آیات قرآن درباره رنج دنیوی می‏فرماید: (مَسَّهُ الشَّرُّ)؛^۱ اما درباره مشقت‏های اخروی می‏فرماید: (ذُوقݧُوا مَسݩَّ سَقَرَ ؛ بچشید درد محسوس را).^۲ این‏گونه همنشینی‏ها بین واژگان قرآنی می‏تواند زوایای پنهانی از مسئله رنج را روشن سازد و میزان تأثیر رنج بر جسم و جان آدمی را بیان نماید.

تفاوت بین واژه «مس» با واژگان همگن مانند «لمس» در چیست؟ لغویین بین لمس و مس تفاوتی ظریف قائل شده‏اند. موسوی جزائری از قول علی بن عیسی نقل می‏کند که مس درباره موجودات جمادی به کار می‏رود، حال آنکه لمس بین دو موجود زنده واقع می‏شود.^۳

در قرآن واژه «کشف» به عنوان واژه مقابل «مس» به کار برده می‏شود. "کشف" در لغت به معنای «رفع الشیء» آمده است.^۴ خداوند در سوره دخان می‏فرماید: (یغْشَی النَّاسَ هذا عَذابٌ أَلِیمٌ؛ دودی که چشم مردم را بگیرد و این عذابی است دردناک).^۵ در روز قیامت مردم را دودی فرا می‏گیرد، این دود عذاب الهی است. از تعبیر (هذا عَذابٌ أَلِیمٌ) استفاده می‏شود عذابی وجود دارد که با اسم اشاره هذا به آن اشاره می‏شود. در آیه بعد می‏فرماید: (رَبَّنَا اکشِفْ عَنَّا الْعَذابَ؛ پروردگارا این عذاب را از ما رفع کن!). الف و لام در العذاب، الف

العمل انسان در برابر شر موضوعی است که تعدادی از واژگان همنشین، عهده دار بیان آنها هستند. در این فصل هر کدام از این دسته‏ها در میدان‏های معنایی خاصی رده بندی می‏شوند.

توصیف شر در تحلیل همنشینی

اولین میدان معنای که در تحلیل معنا شناختی شر، تشکیل می‏گردد؛ میدان معنای توصیف شر است. این واژگان به دو گروه کلی تقسیم می‏شوند، برخی از آنها با توجه به ارتباط شر با بیرون، شرور را تبیین نموده و برخی دیگر بدون در نظر گرفتن ارتباط شر و عالم واقع، مسئله شر را تحلیل نموده‏اند. این پژوهش این دو گروه واژگان را به درونی و بیرونی تقسیم می‏نماید.

توصیف درونی شر با تحلیل واژگان همنشین

واژگانی که بدون توجه به ارتباطات موجود بین شر و خارج، شر را مورد تحلیل قرار داده‏اند در شکل شماره ۲ شمارش شده است.

شکل ۲