67
تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن

و از این طریق معنای نسبی حاصل می‏گردد. ۱

برای نمونه واژه کتاب به معنای «نوشته و نامه» است. این معنا از کتاب در هر دستگاهی که این واژه استعمال شود، همراه واژه است؛ اما این تمام معنای کتاب نیست. هنگامی که این واژه در دستگاه قرآنی قرار می‏گیرد و با واژگانی همچون اهل، الله، وحی، تنزیل، نبی، ارتباط می‏یابد، معنایی خاصی به خود می‏گیرد. دیگر واژه کتاب در دستگاه قرآنی به معنای نوشته و نامه نیست، بلکه صبغه آسمانی به خود می‏گیرد. حتی این واژه قداست خاصی را در دستگاه قرآنی به همراه دارد. این معنای خاص برای کتاب تنها در صورتی پدیدار می‏گردد که این واژه با کلماتی خاص در این دستگاه تصوری در ارتباط بوده، دستگاه تصوری قرآن بیانگر معنای آن باشد. ۲

با دقت در واژگان قرآنی متوجه می‏شویم که این دو معنا چندان مستقل از یکدیگر نیستند، بلکه در راستای تبیین متن، یکی نقش مقدمی برای دیگری ایفا می‏کند که نادیده گرفتن هر دو ضلع معنا به نقص فهم در مراد متن منجر خواهد شد. معنای نخست آن که با توجه به کتب لغت و با عنایت به غریب‏نگاری‏ها از یک واژه به دست می‏آید، همان معنایی است که واژه در هر کجای متن قرار گیرد به همراه خواهد داشت. معناشناسان این معنا را معنای پایه یا اساسی می‏نامند.۳

واژگان کانونی و کلیدی

هر متن از تعدادی واژگان تشکیل شده است و چینش این واژگان در کنار یکدیگر، به صورت دلخواه و بدون توجه به جایگاه معنایی آنها صورت

1.. قائمی‏نیا، بیولوژی نص، ص۵۴۳.

2.. ایزوتسو، مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ص۱۴ و ۱۵.

3.. همان، ص۱۳.


تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن
66

در فهم واژگان، این مهم کمتر مورد توجه معناشناسان و حتی کتب لغت قرار گرفته است.۱

معنای پایه و نسبی

معناشناسان دو معنا برای واژه متصوّرند: ۱. معنای پایه و اساسی، ۲. معنای نسبی. معنای اساسی همان معنایی است که یک واژه در هر دستگاهی که باشد آن را با خود حفظ می‏کند؛ اما این تمام معنای یک واژه نیست. واژه سیمای دیگری از معنا را همراه دارد که در هر دستگاهی قرار گیرد با توجه به جهان‏بینی خاص این دستگاه، آن واژه معنایی خاص به خود را خواهد گرفت که معنای نسبی نام دارد.۲ این نسبی با آنچه تحت عنوان نسبیت معنی در هرمنوتیک فلسفی مطرح می‏شود متفاوت است، نسبی در هرمنوتیک فلسفی معلول فهم مفسر است، ازآنجای‏که هرمنوتیک فلسفی مفسر محو است، فهم مفسر دخیل در فهم متن می‏باشد و چون فهم مفسران با یکدیگر متفاوت است، نسبیت در معنا رخ می‏نماید، اما نسبی بودن معنا در معناشناسی معلول کاربرد لفظ در عبارات گوناگون است، در معناشناسی دست یابی به معنای حقیقی با توجه به عبارات مختلف ممکن می‏شود در حالی که در هرمنوتیک فلسفی اصلا دسترسی به معنای حقیقی ممکن نیست.

برای فهم معنای نسبی همواره نیازمند معنای اساسی هستیم؛ زیرا معنای اساسی و پایه، فارغ از اینکه آن واژه کجا قرار گیرد، همواره همراه واژه خواهد بود. لذا برای فهم معنای نسبی نمی‏توان نسبت به معنای اساسی بی‏توجه بود. هرگاه واژه در وضع خاصی قرار گیرد، چیزی به معنای اساسی آن افزوده می‏شود

1.. پالمر، نگاهی تازه به معنی شناسی، ص۱۳۷.

2.. ایزوتسو، مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ص۱۳ و ۱۴.

  • نام منبع :
    تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1036
صفحه از 347
پرینت  ارسال به