59
تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن

نظام صوری زبان دو حوزه مستقل هستند؛ برخلاف معناشناسی شناختی که زبان را جدای از قوای ذهنی نمی‏داند.۱

معناشناسی شناختی

معناشناسی شناختی روشی بدیع و نوظهور در بحث کشف معنا است. در این رویکرد، زبان بیان‎کننده واقعیات خارجی نیست، بلکه بازتاب‏دهنده مفهوم‏سازی موقعیت‏های خاص است. به عبارتی در این رویکرد معنا همان مفهوم‏سازی ذهن است؛ لذا زبان به طور غیرمستقیم و با مفهوم‏سازی ذهن واقعیات خارجی را نشان می‏دهد. نقد برخی مبانی زبان‏شناسی چامسکی نقش اساسی در پیدایش معناشناسی شناختی داشته است. در دستور زبان زایشی، قواعد صوری دستگاه زبان ساختار عبارات زبانی را تعیین می‏کنند و کاملاً از معنا مستقل‏اند؛ درحالی‏که در رویکرد شناختی به معنا، ساختار زبان منعکس‏کننده مستقیم شناخت است.۲ معناشناسان اصول بنیادین برای معناشناسی شناختی قائل‏اند. معنا در معناشناسی شناختی چشم‏اندازی است. ازآنجاکه معنا شیوه شکل‏دهی به جهان خارج است و هرکس به جهان خارج از منظر خویش نگاه می‏کند، معنا چشم‏اندازی خواهد بود. همین‏طور تجربه‏ها و تغییرات درباره ما در شکل‏دهی معنا نقش دارند؛ لذا معنا ساختار ثابتی ندارد و ازاین‏روی معنا انعطاف‏پذیر است. از طرفی معانیِ ساخته ذهن انسان از دیگر معارف او جدا نیستند. انسان در ذهنی مفهوم‏سازی می‏کند که انباشته از معلومات دیگر است و قطعاً این معلومات بر مفهوم‏سازی او تأثیر می‏گذارند؛ لذا معنا را باید دایرة‏المعارفی دید. در پایان باید توجه داشت که معنا در ضمن

1.. راسخ مهند، درآمدی بر زبان‏شناسی شناختی، ص۱۵.

2.. قائمی‏نیا، معناشناسی شناختی در قرآن، ص۴۵.


تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن
58

می‏شود. ازآنجاکه در این جریان معناشناسی نگاهی کل‏نگر وجود دارد، رسیدن به جهان‏بینی صاحب متن در این جریان معناشناسی ممکن است.

معناشناسی زایشی

راس، لیکاف و مک‏کاولی در اواخر دهه ۱۹۶۰ نخستین افرادی بودند که نظریه معناشناسی زایشی را مطرح کردند. در معناشناسی زایشی با مراجعه به کتب لغت اطلاعات و مؤلفه‏های مربوط به واژه به دست می‏آید و سپس با کمک فرمول‏های ریاضی نسبت این واژه با واژگان دیگر موجود در عبارت بررسی می‏گردد. از این رهگذر معناشناسی زایشی را متأثر از معناشناسی ساخت‏گرا می‏دانند.۱ در این رویکرد معناشناسی، معنا را در دو سطح از زبان باید پی‏گیری کرد: سطح روساخت و سطح زیرساخت که سطح اول از روبنای زبان و سطح دوم از زیربنای زبان و ژرف ساخت آن کشف می‏گردد. ازآنجاکه در این رویکردِ معناشناسی معنا فطری است، بخش ژرف‏ساخت زبان نیز فطری مطرح می‏گردد. برای رسیدن به ژرف ساخت زبان باید روساخت زبان به صورت فرمول‏های ریاضی تدوین شود و با تحلیل و بررسی روساخت، به‏تدریج به ژرف‏ساخت نائل آمد. در معناشناسی زایشی از طریق تحلیل روان‎شناختی معنا و با توجه به بازنمودهای صوری معنا، معنا کشف می‏شود.۲ در معناشناسی زایشی، مهم‎ترین هدف معناشناس توصیف دستور همگانی است. ازآنجاکه این دستور دانشی ذاتی است، برای همه انسان‏ها به طور مشترک مطرح می‏باشد و کشف و تبیین این مشترکات هدف اصلی معناشناس را شکل می‏دهد. در این رویکرد معناشناسی، ذهن و

1.. نصرتی، پایان نامه معناشناسی علم در قرآن، ص۳۷.

2.. گیررتس، نظریه‏های معناشناسی واژگانی، ص۲۶۳.

  • نام منبع :
    تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1108
صفحه از 347
پرینت  ارسال به