و داد و ستد را رها کنید که این برای شما بهتر است اگر بدانید).^۱

در نگاهی کلی به موارد یادشده، چند نتیجه به دست می‏آید:

الف - تمام موارد بعد از انجام یک سری اعمال انحرافی دستوراتی به صورت امر و نهی وارد می‏شود؛

ب - خیر در نگاه قرآن، برگشت از انحرافی فکری یا عملی است که فرد با آن درگیر بوده؛

ج - «خیر» وصفی اضافی است؛ یعنی در مواردی که باید یکی از دو چیز انتخاب شود، این واژه به کار می‏رود؛

د - انسان فکر می‏کند منتخب او خیر است؛ لذا حتی گاهی برای رسیدن به آن از هیچ کوششی دریغ نمی‏کند. در آیات متعددی از قرآن خداوند سبحان متذکر می‏شود که انسان بر اثر جهل، خیر واقعی خویش را وامی‏گذارد و مجدانه پی‏جوی شر است، حال آنکه نمی‏داند؛^۲

ی - در موارد متعددی خیر با جمله «إِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ» و در یک مورد (لَعَلَّکمْ تَذَکرُونَ) آمده و این بیان می‏دارد که انسان مواردی را برای خویش خیر نمی‏داند و از آن گریزان است، حال آنکه خداوند آن را برایش خیر دانسته و در مسیرش قرار می‏دهد.

اطلاق خیر بر خدا

اگرچه خداوند سبحان خیر علی‏الاطلاق است، لیکن قرآن کریم، آن‏طور که سایر اسما را بر خدا اطلاق می‏کند، کلمه «خیر» را به عنوان یک اسم برای خداوند اطلاق نمی‏کند. در قرآن عبارت «هو الاول والاخر والظاهر والباطن» آمده است،

سوره نور، مؤمنین را خطاب قرار می‏دهد و می‏فرماید: برای دخول به منزل دیگران اجازه گرفته و پس از ورود سلام کنید که این برای شما بهتر است: (يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّىٰ تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلَىٰ أَهْلِهَا ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‏اید، به خانه‏های غیر از خانه‏های خودتان وارد نشوید تا آنکه اجازه بگیرید و بر اهل آن سلام گویید. این برای شما بهتر است، باشد که متذکر شوید).^۱ مشارٌ الیه در این آیه، مؤمنین در زمان حیات رسول خدا هستند.

گاهی عبادت و تقوای الهی مشار الیه «ذلکم» قرار می‏گیرد: (وَ إِبْرَاهِيمَ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ ٱعْبُدُوا ٱللَّهَ وَ ٱتَّقُوهُ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ؛ و ابراهیم را آن گاه که به قوم خود گفت: خدا را بپرستید و از او پروا کنید، این برای شما بهتر است اگر بدانید).^۲

در سوره صف، ایمان به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و جهاد در راه خدا به وسیله مال و جان، به عنوان خیر معرفی می‏گردد: (تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ‏وَتُجَاهِدُونَ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَ أَنفُسِكُمْ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ؛ به خدا و فرستاده‏اش ایمان بیاورید و در راه خدا با مال‏ها و جان‏هایتان جهاد کنید. این برای شما بهتر است اگر بدانید).^۳

گاهی رها کردن تجارت و رفتن به سوی نماز جمعه، مشارٌ الیه خیر واقع می‏گردد: (يَا أَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا إِذَا نُودِىَ لِلصَّلَوٰةِ مِن يَوْمِ ٱلْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَىٰ ذِكْرِ ٱللَّهِ وَ ذَرُوا ٱلْبَيْعَ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‏اید، هنگامی که برای نماز در روز جمعه ندا درداده شد پس به سوی یاد خدا بشتابید