آنها جمع می‏کنند، می‏باشد).^۱

در سوره یونس علیه السّلام فضل و رحمت خداوند به عنوان خیر معرفی می‏گردد: (قُلْ بِفَضْلِ ٱللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذَٰلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ؛ بگو: به فضل و رحمت خداوند به آن فضل و رحمت شاد باشند، که آن بهتر از آنچه آنان جمع می‏کنند می‏باشد).^۲ اما چرا خداوند فضل و رحمت را کنار یکدیگر بیان می‏دارد؟ آیا رحمت همان فضل است یا چیز دیگری مد نظر است؟

قرینه‏ای وجود دارد که فضل و رحمت، یکی هستند. در اینجا از ضمیر مفرد «ذلک» استفاده می‏شود و این شاهدی مناسب بر یکی بودن فضل و رحمت خواهد بود. از طرفی بر سر «فضل» و «رحمت» باء سببیه ذکر شده و این دلالت دارد که این دو چیز، از هم مستقل‏ هستند.

علامه طباطبائی معتقد است که مشار الیه «ذلک» سود حاصل از فضل و رحمت خواهد بود، نه خود فضل و رحمت.^۳ خداوند می‏خواسته بفهماند که سود حاصل از مجموع فضل و رحمت خیلی بیشتر از سود حاصل از فضل به‏تنهایی است؛ لذا جا دارد که فرد عاقل فرح و سرور خود را در فضل و رحمت ببیند، نه‏تنها در فضل الهی.

در مقابل، قرینه‏ای وجود دارد که فضل و رحمت، دو چیزند. ابتدای هر دو واژه «باء» سبببیه درآمده است؛ یعنی به سبب فضل و رحمت، شادی و سرور بنمایید: (بِفَضْلِ ٱللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ). همان‏گونه که برخی مفسران گفته‏اند، مراد از فضل «سعادت دینی» و مراد از رحمت «نعمت عمومی» است.^۴ وقتی سعادت

طور پسندیده وصیت نماید. حقی بر عهده پرهیزکاران است).^۱ به قرینه همنشینی واژه «خیرا» با واژه «ترک» به معنای باقی گذاشتن، مراد از «خیرا» در این آیه، مال خواهد بود.

از طرفی در سوره بقره نیز وقتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره انفاق می‏پرسند، خداوند می‏فرماید به آنها بگو: (يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَيْرٍ؛ از تو می‏پرسند که چه انفاق کنند، بگو: هر مالی را انفاق کنی).^۲ باز می‏بینیم در این مورد نیز با همنشینی واژه «انفاق» با واژه «خیر»، مراد از خیر مال است.

با توجه به این دو آیه، استفاده می‏شود که در مواردی مراد از «خیر» انفاق مالی است: (ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکمْ مِنْ خَیرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ؛ و هر چه برای خودتان از کار نیک پیش فرستید آن را در نزد خداوند خواهید یافت).

ازآنجاکه در صدر آیه بحث «آتُوا الزَّکاةَ» مطرح می‏شود و مسئله انفاق واجب مطرح شده، دیگر نیازی به طرح انفاق واجب با جمله‏ای جدید نیست. بنابراین مراد از «خیر» در «ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکمْ مِنْ خَیرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ» انفاق مستحبی است.

برخی آیات قرآن، مغفرت و رحمت و برخی دیگر فضل و رحمت الهی را به عنوان «خیر» معرفی می‏کنند. گروهی از مسلمانان برای جمع‏آوری مال دنیا از رفتن به جبهه خودداری می‏کردند. آیه نازل شد بر فرض که در راه خدا شهید شوید، مغفرت و رحمت الهی برای شما بهتر از مال دنیا خواهد بود: (وَلَئِن قُتِلْتُمْ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ أَوْمُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِّنَ ٱللَّهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ؛ و اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرید، حتماً آمرزش و رحمتی از جانب خداوند بهتر از آنچه