57
تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن

است که واژه در آن سیستم تعریف شده است. در معناشناسی ساختارگرا تنها واژه مورد اهتمام نیست؛ بلکه آنچه از جایگاه ویژه‏ای برخوردار است، رابطه یک واژه با دیگر واژگان متن است. اینکه این واژه چه ریشه‏ای دارد و در گذر زمان چه تحولات و تطورات معنایی را پیموده، مورد توجه نیست؛ بلکه به این توجه می‏شود که این واژه در این متن خاص چه جایگاه معنایی دارد، و این جایگاه معنایی با دیگر واژگان موجود در متن و تحلیل ارتباط موجود بین آنها روشن می‏شود.

در تبیین ساختارگرایی، بازی شطرنج مثال مناسبی است تا این نحله معناشناسی را توضیح دهد. مهره‏های شطرنج بیرون بازی و بدون توجه به بازی شطرنج جایگاه معنایی خاصی نیستند. حتی کاربرد آنها درون صفحه و بیرون صفحه یکسان نیست. آن‏گاه که درون صفحه بازی تعریف شوند، معنا و کاربردی ویژه دارند و آن‏گاه که بیرون این صفحه دیده شوند آن معنا و کاربرد را نخواهند داشت. مهره‏ای خاص در صفحه شطرنج دارای محدودیت‏های حرکتی و حتی دارای قابلیت‏ها و استعدادهای ویژه است و توانمندی‏های خاصی را تجربه می‏کند؛ اما همین مهره در بیرون صفحه نه محدویت در حرکت دارد و نه استعداد و توانمندی اثرگذاری خاص. این جریان معناشناسی به تاریخی بودن معنا توجه ندارد، بلکه در این نحله به متن و ارتباطی که واژگان در این سیستم با یکدیگر دارند اهتمام خاص داده می‏شود.

معناشناسی میدان‏های معنایی یکی از جریانات مطرح در این نحله معناشناسی است. در این روش، مفاهیم مرتبط با هم در یک حوزه معنایی قرار می‏گیرند که واژگان به عنوان نمود این مفاهیم در میدان معنایی قرار دارند و سپس با تحلیل و بررسی روابط بین این واژگان در جهت کشف مفهوم واژگان و عبارت تلاش


تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن
56

با این اعتقاد که روش پیشین مورد ایرادات جدی است، تنظیم یافته‏اند. برای نمونه ضعف معناشناسی به روش مؤلفه‏ای، برخی معناشناسان را بر این داشت تا تحلیل واژگان را از این طریق ناکارآمد دانسته، عدم جامعیت در فهم را یکی از عوامل اقبال اندک معناشناسان نسبت به این نوع تحلیل‏ها بدانند.۱

معناشناسی لغوی

معناشناسی لغوی مسبوق به ریشه‏شناسی واژگان است. به عبارتی برای معناشناسی لغوی ابتدا باید ریشه واژه را بررسی و سپس واژه را در لغت معنا کرد. ریشه‏شناسی و فرایند اشتقاق در معناشناسی لغوی، نخستین مرحله در کشف معنای واژه است. ریشه‏شناسی واژه یا اتیمولوژی ناظر به سیر تحول و تطور معنای واژه می‏باشد.۲ ویژگی اساسی این نحله مطالعاتی درباره واژه، تاریخی بودن آن است. از این رهگذر کتب لغت به عنوان منبع کار مطالعاتی و سند تحلیل کار، مطرح می‏شود. در غرب معناشناسی لغوی از دهه ۱۸۳۰ شکل گرفت.۳ البته این به آن معنا نیست که پیش از این بررسی‏های تاریخی درباره زبان انجام نشده بود، بلکه تا پیش از این دوره بررسی تاریخی درباره زبان و معنا به طور پراکنده مطرح می‏شد.۴ این شیوه معناشناسی در عالم اسلام به سده‏های نخستین مکتب اسلام بازمی‏گردد که نمود بارز آن وجود کتب لغت در قرون اولیه اسلام است.

معناشناسی ساخت‏گرا

معناشناسی ساخت‏گرا به ساختار متن و عبارت توجه دارد. متن، سیستمی منظم

1.. لاینز، درآمدی بر معناشناسی زبان، ص۱۷۴ و ۱۷۵.

2.. ابوالقاسمی، ریشه‏شناسی و اتیمولوژی، ص۱۱.

3.. رکعی، و نصرتی، میدان‏های معنایی در کاربست قرآنی، ص۳۱.

4.. مشکات‏الدینی، سیر زبان‏شناسی، ص۴۷.

  • نام منبع :
    تصویر شر در دستگاه معنایی قرآن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1349
صفحه از 347
پرینت  ارسال به