اینکه چرا ما بهترین را انتخاب می‏کنیم، می‏تواند دلیل‏های متعددی همچون هماهنگی آن چیز با میل و اراده ما، رساندن ما به هدف‏مان، نزدیک ساختن انسان به مقصد و منتهای آمالش، و ده‏ها هدف از این دست داشته باشد. لذا آنچه ما را در رسیدن به سعادت، بهتر کمک می‏کند، آن برایمان «خیر» به شمار می‏آید. پس هر چیزی زمانی «خیر» تلقی می‏شود که با چیز دیگری مقایسه شود و نسبت به آن چیز مؤثر باشد؛ وگرنه هر چیزی به خودی خود تنها خودش است؛ نه خیر می‏باشد و نه شر.

تقابل «خیر» و «شر»

همان‏گونه که بیان شد، لغویون غالباً واژه «خیر» را ضد شر معنا می‏کنند؛^۱ لذا در کتب لغت این دو واژه در تقابل با یکدیگر به کار می‏روند. در آیات قرآن نیز شواهدی وجود دارد که این دو واژه مقابل یکدیگر قرار دارند: (كُتِبَ عَلَيْكُمُ ٱلْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَّكُمْ وَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَئْا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَعَسَىٰ أَن تُحِبُّوا شَئْا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَٱللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ بر شما کارزار (با کفار) نوشته و مقرر شد و حال آنکه برای شما ناخوشایند است، و بسا چیزی را خوش ندارید و آن برای شما بهتر است، و بسا چیزی را دوست دارید و آن برای شما بدتر است، و خدا می‏داند و شما نمی‏دانید، این آیه شاهد خوبی برای اثبات این مدعی می‏باشد).^۲

در آیه مذکور «تکرهوا» در مقابل «تحبوا» قرار دارد. خداوند می‏فرماید: ای‏بسا از امری کراهت دارید، اما آن امر برای شما خیر است و ای‏بسا امری را دوست دارید، ولی برای شما شر است. همان‏گونه که «تحبوا» و «تکرهوا» در تقابل با یکدیگرند، دو واژه «خیر» و «شر» نیز در مقابل با یکدیگر قرار می‏گیرند.

مصطفوی، دو قید در معنای واژه «خیر» لحاظ می‏کند: یکی انتخاب و اختیار و دیگری تفضیل و برتری. او معتقد است این دو قید در تمام اشتقاقات این واژه لحاظ می‏گردد. او «خیر» را مقابل شر دانسته، آنچه را بین افراد اختیار و انتخاب می‏نماییم، «خیر» می‏نامد؛ همان‏گونه که «خیر» راجح و «شر» نیز مرجوح است.

نکته معناشناسی که مصطفوی به آن اشاره دارد این است که اختلاف صیغه‏ها و هیئت‏ها در معنای خیر تأثیر دارد. او آیاتی را ذکر می‏کند: (وَ أَنَا ٱخْتَرْتُكَ فَاسْتَمِعْ لِمَا يُوحَىٰ؛ و من تو رابرگزیدم، پس به آنچه وحی می‏شود گوش فرادار).^۱ (وَ لَقَدِ ٱخْتَرْنَاهُمْ عَلَىٰ عِلْمٍ عَلَى ٱلْعَالَمِينَ؛ و همانا ما آنها را از روی علم بر جهانیان برگزیدیم).^۲ (وَ رَبُّكَ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَ يَخْتَارُ؛ و پروردگار توست که هرچه را بخواهد می‏آفریند و اختیار می‏کند).^۳ (وَٱخْتَارَ مُوسَىٰ قَوْمَهُ‏سَبْعِينَ رَجُلاً؛ و موسی از قوم خود برای وعده‏گاه ما هفتاد مرد را برگزید).^۴ او ضمن توجه به برتری داشتن منتخب، به اختیار نمودن منتخب همراه با توجه و رغبت و قصد توجه می‏کند. او در پایان معتقد است که این هیئت بر رغبت دلالت می‏کند.^۵

معمولاً واژه «خیر» در جایی به کار می‏رود که به نحوی انتخاب یک چیز بین دو یا چند مورد وجود داشته باشد. وقتی صحبت از خیر بودن به میان می‏آید، گویی مقایسه‏ای بین دو یا چند چیز محقق می‏شود و در بین این چند مورد، آنچه یا آن که مورد انتخاب ماست، همان «خیر» است.