غضب خداوند قرار گرفته‏اند و همین‏طور کسانی که بندگی شیطان می‏نمایند.^۱

توصیف شر بر اساس همنشینی با واژگان حوزه رفتار جوارحی انسان

اندیشمندان، شرور را به اخلاقی و طبیعی تقسیم می‏نمایند. شرور اخلاقی همان خصایص ناپسند و افعال قبیحی هستند که انسان مختار از روی اختیار مرتکب آنها می‏شود؛ اما شر طبیعی عبارت است از درد و رنج‏های جسمانی که از عوامل طبیعی ناشی می‏شوند.^۲

آنچه در این بخش به تحلیل و بررسی‏اش پرداخته می‏شود، تبیین ماهیت شر از طریق واژگانی است که با افعال و رفتار آدمی در ارتباط‏اند و به شرور اخلاقی خوانده می‏شوند. این تحقیق توجه دارد؛ این واژگان در حوزه واژگان همنشین تعریف می‏شوند. این واژگان در شکل شماره ۶ تنظیم شده‏اند.

شکل ۶

معناشناسی شر در همنشینی با واژه عمل

لحن آیات سوره زلزال حول مسئله معاد است. در این سوره از «اشراط الساعة»

این نحوه توجه و رویکرد سبب می‏گردد تا تفاوت جهان‏بینی قرآن از غیرقرآن، در تحلیل پدیده شرور مشخص گردد.

تحلیل شر بر اساس همنشینی با بندگی طاغوت و واژگان مرتبط

خداوند در سوره مائده می‏فرماید: (قُلْ هَلْ أُنَبِّئُكُم بِشَرٍّ مِّن ذَٰلِكَ مَثُوبَةً عِندَ ٱللَّهِ مَن لَّعَنَهُ ٱللَّهُ وَغَضِبَ عَلَيْهِ وَجَعَلَ مِنْهُمُ ٱلْقِرَدَةَ وَٱلْخَنَازِيرَ وَعَبَدَ ٱلطَّاغُوتَ أُولٰئِكَ شَرٌّ مَّكَانًا وَأَضَلُّ عَن سَوَاءِ ٱلسَّبِيلِ؛ بگو حالا که این کارها در نظر شما بد است می‏خواهید از کسانی خبرتان دهیم که از جهت سرانجام و پاداش خیلی بدتر از صاحبان این عمل باشند؟ آنان کسانیند که خداوند به صورت میمون‏ها و خوک‏ها مسخشان فرموده. همان کسانی که پرستش طاغوت کردند (آری) اگر ما از در مماشات مؤمنین را هم بد فرض کنیم یاری ایشان بدتر و از راه حق منحرف‏ترند).^۱

این آیه دو مرتبه واژه «شر» را آورده است: یک مرتبه می‏فرماید آیا می‏خواهید به شما خبر دهم بدتر از آنچه به شما نسبت می‏دهند چیست؟ «بِشَرٍّ مِنْ ذلِک مَثُوبَةً» و مرتبه دیگر می‏گوید آنها از لحاظ مکان و منزلت بدترند: «أُولئِک شَرٌّ مَکاناً». بین این دو «شر» چند عمل را بیان می‏دارد و این اعمال را به عنوان «شر» معرفی می‏نماید. بندگی طاغوت یکی از این اعمال است، می‏فرماید بدتر از آنچه به شما نسبت می‏دهند، لعن و غضب خداوند و... و بندگی طاغوت است. بندگی طاغوت در نگاه قرآن موجب می‏شود جایگاه انسان را به «شر مکانا» تقلیل دهد. برخی «وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ» را عطف بر «مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ» دانسته‏اند و برخی عطف بر «مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ». مرحوم طبرسی قول اول را صحیح می‏داند؛ یعنی بدتر از اتهامات یهود به مسلمین، کسانی‏اند که مورد لعن و