355
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

ابوهِفّان مِهزمی بصری (م.۲۵۷ق)

ابوهفان عبداللّه‌بن احمد‌بن حرب مهزمی عبدی از شاعران شیعی است که از تبار بنی‌مهزم یکی از تیره‌های قبیله بزرگ بنی‌عبدالقیس می‌باشد.۱ بنی‌عبدالقیس یکی از قبایل مهم بصره بود که در کارزار جمل، امیرالمؤمنین علیه السلام را همراهی می‌کردند.۲بنی‌مهزم نیز - در سده‌‌های دوم و سوم - یکی از خاندان‌های بزرگ شیعه در بصره به شمار می‌رفته است.۳ ابوهفان در بصره زاده شده و ظاهراً در محافل ادبی آن شهر نیز پرورش یافته است. او پس از مدتی زادگاهش بصره را به مقصد بغداد ترک گفته و در آن شهر سکنا گزید.۴ ابوهفان از جایگاه برجسته‌ای در عرصه شعر و ادب برخوردار بوده است.۵ برخی از خاندانش نیز در حوزه شعر و اخبار شاعران فعال بوده‌اند.۶ وی را از جمله راویان و شاگردان نزدیک ابونواس بصری شیعه مذهب بر شمرده‌اند.۷ همچنین او با دیگر شاعران امامیه چون دعبل خزاعی و ابوالعینای بصری مرتبط بوده است.۸

ابوهفان مهزمی در میان اصحاب امامیه، پر آوازه بوده و نجاشی با تعبیر «مشهور فی‌ اصحابنا» از او یاد کرده است.۹ وی اشعاری را در راستای گرایش‌های شیعی‌ خود سروده بود.۱۰ از این مهم‌تر، او کتابی به نام شعر ابی‌طالب‌بن

1.. نجاشی، رجال، ص۲۱۸.

2.. بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶۲.

3.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۹، ص۳۷۸.

4.. ابن‌حجر، لسان المیزان، ج۳، ص۲۴۹-۲۵۰.

5.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۷، ص۴۵۹؛ ابن‌معتز، طبقات شعراء المحدثین، ص۲۲۷؛ افطسی، المجموع اللفیف، ص۴۷۴.

6.. ابن‌معتز، طبقات شعراء المحدثین، ص۴۷۱.

7.. ابن‌ندیم، الفهرست، ص۱۳۹؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۲۴۳-۲۴۴، ج۱۷، ص۱۸.

8.. نجاشی، رجال، ص۲۱۸.

9.. نجاشی در این باره گفته: «له شعر فی المذهب». (همان)


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
354

ابوقلابه جَرمی۱

ابوقلابه حبیش‌بن عبدالرحمان جرمی معروف به ابوقلابه جرمی از شعرای امامی، ظاهراً در نیمه اول سده سوم هجری در بصره می‌زیسته است.۲ یاقوت حموی به صراحت درباره گرایش مذهبی وی نوشته است: «شیعیاً رافضیاً».۳ وی با دیگر شاعران امامی چون ابوالعیناء بصری در بصره ارتباط داشته است.۴

ابوقلابه شاعر، بیشتر به دفاع از اهل بیت‌‌ علیهم السلام و مخالفت‌ با عبدالملک‌بن قریب اصمعی (م.۲۱۶ق) از شاعران پرآوازه بصره، شناخته می‌شود. اصمعی، ناصبی بوده و به شدت با اهل بیت‌‌ علیهم السلام پیامبر عداوت داشته است.۵ از این رو ابوقلابه جرمی شیعی مذهب، به مخالفت با وی برخاست و با سرودن اشعاری او را مذمت کرد. گفته شده پس از مرگ اصمعی، ابوقلابه جرمی یکی دیگر از شاعران امامی به نام ابوالعیناء بصری را نزد خود فراخواند و اصمعی را با سرودن اشعاری این چنین در مقابل وی نکوهش کرد:

همچنین او به شتم برخی خلفا نیز متهم بود و دوستش عبدالصمد معدل در این باره اشعاری به مزاح برایش سروده است.۶

1.. وی با عبداللّه‌بن زید معروف به ابوقلابه جرمی بصری (م.۱۰۴ق) از تابعین و دشمنان امیرالمؤمنین علیه السلام متفاوت است. دربارۀ ابوقلابه عبداللّه‌بن زید جرمی بصری بنگرید: (عجلی، الثقات، ج۲، ص۳۰).

2.. مرزبانی وی را در زمرۀ شاعران بصره جای داده است. (یغموری، نورالقبس، ص۲۱۳).

3.. حموی، معجم الادباء، ج۷، ص۲۱۶.

4.. ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۷۶.

5.. حموی، معجم الادباء، ج۷، ص۲۱۶.

6.. حموی، معجم الادباء، ج۷، ص۲۱۷-۲۱۸.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9397
صفحه از 478
پرینت  ارسال به